“Κυρά Κατίνααααα τηλέφωνοοοοο” : Η πονεμένη ιστορία της ελληνικής τηλεφωνίας

Το 1892, επί πρωθυπουργίας Χαριλάου Τρικούπη, ψηφίζεται νόμος “περί τηλεφωνικής συγκοινωνίας”. Η επέκταση του νέου τηλεπικοινωνιακού μέσου θα είναι και στην Ελλάδα, όπως και σ’ ολόκληρο τον κόσμο, σχετικά αργή.

Το 1896, χρονιά των Ολυμπιακών Αγώνων, οι συνδρομητές στην Αθήνα και τον Πειραιά μόλις που φθάνουν τους ενενήντα.

Στις αρχές του νέου αιώνα… οι συνδρομητές τηλεφώνου είναι 400, ενώ αντίθετα τα τηλεγραφεία που λειτουργούν σ’ όλη τη χώρα είναι 232.

Είκοσι χρόνια αργότερα, το 1922, οι συνδρομητές τηλεφώνου παραμένουν μόλις 2.000. Στην επόμενη δεκαετία και ως την ίδρυση, το 1931, της Ανώνυμης Ελληνικής Τηλεφωνικής Εταιρείας (ΑΕΤΕ), γίνονται κάποια σημαντικά βήματα.

Η αστική τηλεφωνία επεκτείνεται σε αρκετές ακόμα ελληνικές πόλεις, ενώ από το 1926 λειτουργεί στην Θεσσαλονίκη μεταλλάκτης 1.200 συνδρομητών.

Η τηλεγραφία, στο μεταξύ, δεν έχει πάψει να αναπτύσσεται. Στα χέρια αγγλικής ιδιωτικής εταιρείας, αλλά υπό τον έλεγχο του κράτους, ενώνεται ως ενιαία υπηρεσία -στην αρχή με τα Ταχυδρομεία και από το 1895 και με την τηλεφωνία- στην διεύθυνση των Τ.Τ.Τ. που αρχικά λειτουργεί στο Υπουργείο Εσωτερικών.

    Η ΑΕΤΕ θα αναλάβει την αυτόματη τηλεφωνία στο εσωτερικό της χώρας, η αγγλική Eastern Telegraph την ασύρματη και ενσύρματη τηλεγραφία με το εξωτερικό, ενώ η κρατική υπηρεσία T.T.T., που εποπτεύει τις δύο εταιρείες, αναλαμβάνει, μαζί με τα ταχυδρομεία και δύο ακόμα τομείς: τη χειροκίνητη τηλεφωνία υπεραστική, διεθνή και στις μικρές πόλεις και τα τηλεγραφήματα εσωτερικού.

Ο καταμερισμός και η εξειδίκευση δίνουν αμέσως καρπούς. Η αυτόματη αστική τηλεφωνία καλύπτει πολύ σύντομα την Αθήνα και άλλες 23 πόλεις. Το “καβουρντιστήρι” παραμερίζεται. Το τηλέφωνο με το καντράν αντικαθιστά μερικώς την τηλεφωνήτρια.

Στη δεκαετία του ’30 οι τηλεπικοινωνίες προοδεύουν. Τυπώνεται ο πρώτος τηλεφωνικός κατάλογος, λειτουργεί ο πρώτος θάλαμος με κερματοδέκτες, τα τιμολόγια -στα μέτρα του δυνατού- μειώνονται.

Το 1940, οι συνδρομητές τηλεφώνου σ’ όλη την Ελλάδα είναι 45.000, τα αυτόματα τηλεφωνικά κέντρα 42 και τα κοινοτικά τηλεφωνεία 5.500. Ήδη από το 1931, η Ελλάδα συνδέεται τηλεφωνικά με τη Βουλγαρία και τη Γιουγκοσλαβία και από το 1932 ως το 1934, πρώτα η Θεσσαλονίκη και μετά η Αθήνα, συνδέονται με ολόκληρη την Ευρώπη.

Στη δεκαετία του ’40 οι τηλεπικοινωνίες ακολουθούν τη μοίρα όλης της χώρας. Τα τηλεφωνικά και τηλεγραφικά δίκτυα και οι αντίστοιχες εγκαταστάσεις παθαίνουν τεράστιες ζημιές, ενώ οι πληροφορίες ελέγχονται -διοικητικά και μέσω της λογοκρισίας- από τον κατακτητή. Οι συνδέσεις μειώνονται.

    Οι υπόλοιπες υπολειτουργούν. Ο ασύρματος, το “χωνί,” ο αντιστα-σιακός σύνδεσμος μπαίνουν στη θέση αυτού που χάθηκε. Και όταν τα στρατεύματα Κατοχής υποχωρούν, καταστρέφουν κι αυτό που είχε απομείνει ή δεν είχε δηλωθεί.

Απελευθέρωση, ανασυγκρότηση, εμφύλιος. Μία ακόμα δύσκολη περίοδος. Το 1946, το 75% των μετοχών της ΑΕΤΕ, που ήταν γερμανική εταιρεία, περνάει στο δημόσιο.

Πρέπει να κερδηθεί το χαμένο έδαφος και οι τηλεπικοινωνίες πρέπει να προσαρμοστούν στις τεχνολογικές εξελίξεις. Όλα -και η έλευση του σχεδίου Μάρσαλ- τείνουν στη δημιουργία ενός νέου φορέα για τις τηλεπικοινωνίες.

sites

                                                                  «Την κυρία Παϊσίου, παρακαλώ;». «Η ίδια. Τι θα θέλατε;»… Χροιά φωνής οικεία. Εκείνη είναι. Είναι η γυναίκα που αναζητώ εδώ και ημέρες. «Τηλεφωνώ από την εφημερίδα “Το Βήμα”…». «Μάλιστα…».

 Τόνος λίγο βαρύτερος. Μα μοιάζει τόσο ο ήχος της με εκείνον που θυμάμαι. Σύμπτωση; Οχι πάλι! Πανικός. Με έναν τρόπο θα μάθω. «Είστε η κυρία που πριν από 35 χρόνια εκφώνησε την ώρα για το 141;». Παύση… Και ύστερα: «Μάλιστα. Τι θα θέλατε;». Επιτέλους! Ανακούφιση…

                                                                                                                                                          Μιλάει στο ακουστικό και η αίσθηση είναι αλλόκοτη. Η ίδια φωνή, μα τώρα με χρώμα, με διακυμάνσεις. Και εγώ να περιμένω διαρκώς να ακούσω τη φράση τη γνωστή, την οικεία… «Στον επόμενο τόνο η ώρα θα είναι…».

                    «Πότε να ‘ταν; Παλιά… Τόσο που δεν θυμάμαι. Στα τέλη της δεκαετίας του ’50, γράψτε. Μας φώναξαν από τη διεύθυνση της Ελληνικής Ραδιοφωνίας δέκα εκφωνήτριες. “Σας θέλουμε για ένα δοκιμαστικό. Να μας πείτε την ώρα”.

   Λιγάκι παράξενο μας φάνηκε, μα… γιατί όχι; Το κάναμε… Δυο – τρεις ημέρες αργότερα με ειδοποίησαν. “Εσάς διαλέξαμε, κυρία Παϊσίου”.

                                                             Βρέθηκα στο στούντιο της ΕΡΤ. Ηχογράφηση…». «Μιλούσατε μια ημέρα ολόκληρη;», ρωτώ. Γελάει. «Οχι, βέβαια. Θα τρελαινόμουν! Μια – δυο ώρες μόλις». «Μα πώς;».

                                                                                  «Απλό. Είπα πρώτα “η ώρα θα είναι μία”, μετά “δύο”, “τρεις” κ.ο.κ., με αποστάσεις. Μετά “και 10 δευτερόλεπτα”, “και 20”, “και 30″… Ενα “ακριβώς” και τελειώσαμε. Τόσο απλά. Ολα τα υπόλοιπα, θέμα μοντάζ».

                                                                                                                                      Και ύστερα η φωνή έφυγε από τα χέρια της. Η ταινία πήγε στο Παρίσι, να μονταριστεί με ειδικά μηχανήματα.

                    Έπρεπε να αντέξει ο ήχος πολλά χρόνια. Πέρασε σε μια ταινία με σύρμα, ανθεκτική. Και από εκεί, στο 141. Η κυρία Παϊσίου έγινε επισήμως «η γυναίκα που λέει την ώρα».

                            «Οποτε τύχαινε να καλέσω το 141, άκουγα τον εαυτό μου να αραδιάζει λεπτά και δευτερόλεπτα. Αστείο ήταν… Και ευχάριστο μαζί, δεν λέω. Με έπαιρναν φίλοι τηλέφωνο έκπληκτοι. “Σε ακούσαμε να λες την ώρα. Εσύ ήσουν πραγματικά;”. Γελούσα…».

                           Και ύστερα πέρασε ο καιρός… Δέκα χρόνια ολόκληρα. Η ταινία γέμισε γραμμές. Η φωνή δεν ήταν πια όπως πρώτα. Έχασε τη φρεσκάδα της. Τα παράσιτα την έκαναν βαθιά, παράξενη. Και έτσι, έφτασε για την ώρα «ο επόμενος τόνος»… Η ώρα της αντικατάστασης.

                    «Γύρω στο 1970 θα ήταν. Βρέθηκε μια άλλη εκφωνήτρια της Ραδιοφωνίας, η Ιφιγένεια Ξένου. Η φωνή της έμοιαζε κάπως με τη δική μου. Ηταν βέβαια λίγο πιο βαριά, πιο αυστηρή. Ισως και η ίδια να το πήρε λίγο πιο σοβαρά… Είναι αυτή που ακούτε ως σήμερα…».

    Η φωνή που μιλάει ακατάπαυστα στο 141 δεν θέλει πια να μιλάει. Η κυρία Ιφιγένεια Ξένου μάς αρνήθηκε την ιστορία της. «Το Βήμα» τη βρήκε. Μα εκείνη ευγενικά προτίμησε τη σιωπή.

                                             «Ξέρετε… Συγγνώμη, μα δε μου αρέσει να μιλώ, ούτε πολύ ούτε λίγο. Η ώρα… Μια σύμπτωση ήταν. Τίποτε παραπάνω. Μου το ζήτησαν, την εκφώνησα… Τέλος. Αυτό είναι όλο.

            Πέρασα τόσα στο ραδιόφωνο… Τριάντα δύο χρόνια εκφωνήτρια… Μόνο αυτό, ένα “στον επόμενο τόνο η ώρα θα είναι…” έμεινε από μένα;».

Μια νοσταλγική ανάμνηση

 Τηλέφωνο δια το κοινόν

       Τα εβγατζίδικα…τα ψιλικατζίδικα εκείνα τα χρόνια είχαν και “τηλέφωνο δια το κοινόν”. Εκείνο το μαύρο το βαρύ το ασήκωτο..

Εξυπηρετούσαν όμως οι έξυπνοι επαγγελματίες και κατ΄οίκον τους γείτονες… κατά προτίμηση τους καλούς πελάτες. Γειτονιά…. χαμηλά τα σπίτια…. έτσι και φώναζες σε ακούγανε…. Προσπαθούσαν βέβαια τα τηλεφωνήματα να είναι για ανάγκη….

Και έβγαινε στην πόρτα ο ψιλικατζής….. “Κυρά Κατίνααααα τηλέφωνοοοοο….” ! Και έτρεχε η γειτόνισσα και φώναζε στο ακουστικό γιατί δεν άκουγε καλά …. και έλεγε τα οικογενειακά της που ήταν γνωστά στην γειτονιά φυσικά.

Υπήρχαν και οι αιθέριες υπάρξεις…. οι προχωρημένες κοπελούδες για την εποχή που τρέχανε στο τηλέφωνο…..

“…..ναι Μήτσο μου….” και το σιρόπι έτρεχε στο πάτωμα του ψιλικατζή και αυτός καμάρωνε για την όμορφη εικόνα στο μαγαζί του αγνοώντας τις κουτσομπόλες στο απέναντι πεζοδρόμιο που περνούσαν από γεννεές δεκατέσσερες την …ξετσίπωτη.

Θα θυμηθώ και μια σκηνή από παλιά ταινία με τον Ρίζο περιπτερά που είχε και τηλέφωνο δια το κοινόν…. και ειδοποιούσε την γειτόνισσα όταν την καλούσαν πετώντας μια πέτρα σε ένα μεταλλικό δίσκο σερβιρίσματος που ήταν καρφωμένος στον τοίχο της.

πίσω στα παλιά