«Το τραπέζι της Καθαράς Δευτέρας», έτσι λέγεται ο πίνακας που ζωγράφισε το 1950 ο Σπύρος Βασιλείου: Πάνω σε ένα τραπεζάκι καφενείου βρίσκονται οι ελιές, ο χαλβάς, ο ταραμάς, τα κρεμμυδάκια, το μαρούλι, η λαγάνα. Στο βάθος, ένας χαρταετός, μπλεγμένος στα σύρματα. Αν έλειπαν όλα τα άλλα φαγώσιμα, δεν θ΄άλλαζε η βασική έννοια. Χωρίς τη λαγάνα, δεν θα ήταν Καθαρά Δευτέρα…
Την Καθαρά Δευτέρα, είναι η αρχή της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, μιας περιόδου νηστείας που ετοιμαζόμαστε για τη Λαμπρή και διαρκεί περίπου σαράντα ημέρες.
Με τη μέρα αυτή συνδέονται πολλά έθιμα και συνήθειες χρόνων.
Το παραδοσιακό έθιμο της λαγάνας παίζει πρωταγωνιστικό ρόλο στο νηστίσιμο τραπέζι της Καθαράς Δευτέρας.
Με αφορμή λοιπόν αυτή την ιδιαίτερη μέρα ας γνωρίσουμε αναλυτικότερα την ιστορία της, που χάνεται στους αιώνες.
Η λαγάνα είναι ένα πλατύ και λεπτό ψωμί με μπόλικη κόρα, όπως πωλείται σήμερα στους φούρνους…
Όμως στην πραγματικότητα, η λαγάνα ήταν το ψωμί που δεν έχει μέσα του καθόλου προζύμι, δηλαδή άζυμος άρτος, φτιαγμένος μόνο με αλεύρι και νερό που παρέμενε πεπλατυσμένος, όπως και οι χριστιανοί που δεν πρέπει να «φουσκώνουν» από έπαρση και αλαζονεία.
Ήταν ένα πρόχειρο ψωμί που δεν χρειαζόταν προετοιμασία, έτσι ώστε να μπορούν οι πιστοί να ασχοληθούν με πιο πνευματικές αναζητήσεις, όπως είναι η προσευχή…
Συμβόλιζε όμως και την καθαρότητα της ψυχής, αφού η ζύμωση, ως διαδικασία αλλοίωσης της αρχικής κατάστασης των συστατικών του ψωμιού, εθεωρείτο ότι καταστρέφει την καθαρότητά του και για τον λόγο αυτόν δεν επιτρεπόταν κατά τη διάρκεια της νηστείας η χρήση ένζυμου ψωμιού.
Η ιστορία της λαγάνας διατρέχει όλη τη διατροφική παράδοση από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα.
Ο Αριστοφάνης στις “Εκκλησιάζουσες” λέει “Λαγάνα πέττεται” δηλ .”Λαγάνες γίνονται”.
Ο δε Οράτιος στα κείμενά του αναφέρει τη λαγάνα ως “Το γλύκισμα των φτωχών…
Τέτοιο ψωμί -άζυμο- αναφέρεται στην Παλαιά Διαθήκη ως το ψωμί που έφαγαν οι Ισραηλίτες τη νύχτα πριν την Έξοδο από την Αίγυπτο.
Σε ανάμνηση αυτού, οι Ισραηλίτες έτρωγαν άζυμο ψωμί για όλες τις μέρες του εβραϊκού Πάσχα, όπως όριζε ο Μωσαϊκός νόμος, μέχρι που ο Χριστός στο τελευταίο του Πάσχα ευλόγησε τον ένζυμο άρτο.
Άλλη αναφορά είναι αυτή που βρίσκουμε στην ιστορία του Λωτ, και τα άζυμα με τα οποία περιποιήθηκε τους καλεσμένους του, πράγμα που μοιάζει παράξενο για κάποιον που ζούσε σε μια αμαρτωλή κοινωνία.
Το έθιμο της λαγάνας παρέμεινε αναλλοίωτο ανά τους αιώνες και συνηθίζεται να παρασκευάζεται με μεράκι από τον αρτοποιό της γειτονιάς, τραγανή λαχταριστή και σουσαμένια και καταναλώνεται κατά την Καθαρά Δευτέρα, την Πρωτονήστιμη Δευτέρα της Σαρακοστής.
Η ονομασία της “Καθαρά” προήλθε από τη συνήθεια που είχαν οι νοικοκυρές το πρωί της ημέρας αυτής, να πλένουν με ζεστό νερό και στάχτη όλα τα μαγειρικά σκεύη, για να απομακρύνουν κάθε ίχνος αρτύσιμης τροφής, ως “ημέρα κάθαρσης”. Στη συνέχεια τα κρεμούσαν στη θέση τους όπου και παρέμεναν μέχρι τη λήξη της νηστείας.
Η Καθαρά Δευτέρα, λοιπόν, ήταν ημέρα κάθαρσης κυριολεκτικής, αλλά και μεταφορικής (επειδή μπαίνουμε σε μια περίοδο μετάνοιας και αυτοσυγκράτησης), και η νηστεία ξεκινούσε με το άζυμο ψωμί.
Το “πρόχειρο” ψωμί το οποίο δεν απαιτεί ζύμωση, που δηλώνει ότι δεν τρώμε για την ευχαρίστηση μας αλλά απλά για να συντηρηθούμε.
Επίσης κατά την ημέρα αυτή εξέρχονταν όλοι οικογενειακώς στην ύπαιθρο και έστρωναν κάτω στη γη και έτρωγαν νηστίσιμα φαγητά όπως χαλβά, ελιές, ταραμά και λαγάνα.
Από την Καθαρά Δευτέρα προετοιμάζεται ο άνθρωπος μετά τις εορτές και την καλοφαγία των Απόκρεων, να καθαρίσει την ψυχή και το σώμα του για να φτάσει στο τέρμα δηλ. στο Πάσχα και να αναστηθεί ξανά με την Ανάσταση του Κυρίου.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η λαγάνα που έχει το σχήμα της “κυρα-Σαρακοστής”, που παριστάνει μια μακριά γυναίκα που έχει ένα σταυρό στο κεφάλι, δεν έχει στόμα γιατί είναι όλο νηστεία.
Τα χέρια της είναι σταυρωμένα για τις προσευχές, έχει επτά πόδια που συμβολίζουν τις επτά εβδομάδες της νηστείας.
Έθιμο που συνηθιζόταν για να μετρούν το χρόνο κατά την περίοδο της Σαρακοστής ήταν κάθε Σάββατο να κόβουν το ένα πόδι και το τελευταίο το έκοβαν το Μ. Σάββατο όπου το έκρυβαν σε ένα ξερό σύκο ή σε ένα καρύδι και όποιος το έβρισκε ήταν ο τυχερός της επόμενης χρονιάς.
Εκτός από την Καθαρά Δευτέρα, τα άζυμα ψωμιά συνήθιζαν να τα φτιάχνουν όταν τελείωνε το κανονικό ψωμί και χρειάζονταν να καλύψουν την ημερήσια ανάγκη μέχρι να ξαναζυμώσουν, διότι αυτά τρώγονται συνήθως φρέσκα και ζεστά. Και βέβαια όταν τρώγονταν έτσι ήταν ωραιότατα.
Μόλις κρύωναν ή παραψήνονταν γίνονταν πέτρα. Εξ ου και η παροιμία της Κρήτης «Λειψανάβατες εφουρνίσανε τσι κουλούρες κι εβενιάσανε» («Άζυμες εφουρνίσανε τις κουλούρες κι έγιναν σκληρές σαν έβενος»)!
Η νόστιμη και λαχταριστή για όλους μας λαγάνα είναι ένα προϊόν άξιο σεβασμού και με πραγματική πλούσια ιστορία, θα είναι μεγάλη απώλεια για τις επερχόμενες γενεές να ξεχάσουν τις παραδόσεις μας, να ξεχάσουν τις παλιές σαρακοστιανές μυρουδιές.
Οι αρτοποιοί της γειτονιάς πιστοί στις παραδόσεις μας παρασκευάζουν την Καθαρά Δευτέρα τη λαγάνα συμβάλλοντας έτσι στη διατήρηση του εθίμου, ώστε οι νέες γενεές να έχουν την ευκαιρία να ακούσουν, να μυρίσουν και να γευτούν τη Σαρακοστή γιατί οι Σαρακοστιανές μυρωδιές είναι έμμεσοι φορείς μιας βαθιάς πνευματικότητας.
Και θυμηθείτε, όταν την κόψετε να την κόψετε με το χέρι και όχι με το μαχαίρι. Γιατί; Στη λαϊκή παράδοση το μέταλλο παραπέμπει στις δυνάμεις του κακού. Αλλά και επειδή τη λαγάνα κομμένη με το χέρι την ευχαριστιέσαι περισσότερο.
ΠΟΣΗ ΑΛΗΘΕΙΑ ΑΝΤΕΧΕΤΕ;
https://images-na.ssl-images-amazon.com/images/I/51qWHHqRFQL.jpg
ΑΚΟΜΑ ΚΑΙ ΤΟ ΣΧΗΜΑ ΤΟΥ ΧΑΡΤΑΕΤΟΥ ΠΟΥ, ΕΝ ΤΕΛΕΙ, ΕΠΙΒΛΗΘΗΚΕ, ΑΝΤΙ ΤΟΥ ΔΕΛΤΟΕΙΔΟΥΣ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΤΥΧΑΙΟ. ΟΙ ΠΑΝΤΑΧΟΥ ΠΑΡΟΝΤΕΣ《 ΣΥΝΗΘΕΙΣ ΥΠΟΠΤΟΙ 》ΑΝΤΙΚΑΤΕΣΤΗΣΑΝ ΤΟ ΣΥΜΒΟΛΟ ΤΟΥ ΔΙΟΣ, ΔΗΛΑΔΗ ΤΟΝ ΑΕΤΟ, ΜΕ ΤΟ ΠΑΣΙΓΝΩΣΤΟ ΣΥΜΒΟΛΟ ΤΟΥ ΚΡΟΝΟΥ, ΔΗΛΑΔΗ ΤΟ ΕΞΑΓΩΝΟ. Η ΣΥΜΠΑΙΓΝΙΑ, ΟΠΩΣ ΑΠΟΚΑΛΥΠΤΕΤΑΙ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΑ ΣΥΜΒΟΛΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΔΟΛΙΑ ΑΝΤΙΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥΣ, ΞΕΠΕΡΝΑΕΙ ΚΑΘΕ ΦΑΝΤΑΣΙΑ!
ΕΚΠΛΗΣΣΕΣΤΕ; ΔΕΝ ΤΟ ΕΙΧΑΤΕ ΣΚΕΦΤΕΙ, ΠΟΤΕ, Ε; ΚΙ ΟΜΩΣ ΗΤΑΝ, ΔΙΑΡΚΩΣ, ΜΠΡΟΣΤΑ ΣΤΑ ΜΑΤΙΑ ΣΑΣ, ΑΛΛΑ ΔΕΝ ΤΟ ΠΡΟΣΕΞΑΤΕ. ΚΑΙ ΠΟΥ ΝΑ ΔΕΙΤΕ ΠΟΣΑ ΑΛΛΑ ΔΕΝ ΣΑΣ ΕΧΟΥΝ ΠΕΡΑΣΕΙ, ΠΟΤΕ, ΑΠΟ ΤΟ ΜΥΑΛΟ, ΚΙ ΟΜΩΣ ΕΙΝΑΙ ΟΛΑ, ΚΑΤΑΦΑΝΩΣ, ΨΕΥΔΗ. ΒΛΕΠΕΤΕ, ΣΧΕΔΟΝ, ΟΛΗ ΜΑΣ Η ΖΩΗ ΕΙΝΑΙ ΕΝΑ ΨΕΜΑ! ΣΤΙΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΜΟΥ ΚΑΤΕΓΡΑΨΑ ΧΙΛΙΑΔΕΣ ΑΝΑΛΟΓΑ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ, ΜΕ ΑΠΟΔΕΙΞΕΙΣ.
ΕΝΑ-ΕΝΑ, ΟΜΩΣ, ΩΣΤΕ ΝΑ ΜΗΝ ΚΑΤΑΡΡΕΥΣΕΤΕ ΑΠΟ ΤΙΣ ΠΟΛΛΕΣ ΚΑΙ ΑΦΟΡΗΤΑ ΕΠΩΔΥΝΕΣ ΑΛΗΘΕΙΕΣ. ΕΓΩ ΑΦΙΕΡΩΣΑ ΤΟ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΜΟΥ, ΣΤΗΝ ΜΕΛΕΤΗ ΤΩΝ ΠΡΩΤΟΓΕΝΩΝ «ΠΗΓΩΝ», ΑΝΑΖΗΤΩΝΤΑΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΠΙΕΣΤΙΚΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ ΜΟΥ. ΕΝΙΩΘΑ ΟΤΙ ΖΩ ΣΕ ΔΥΣΤΟΠΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ, ΔΙΔΑΣΚΟΜΕΝΟΣ ΝΑ ΤΗΝ ΑΠΟΔΕΧΟΜΑΙ ΩΣ ΚΑΝΟΝΙΚΗ, ΕΝΩ ΔΕΝ ΗΤΑΝ. ΠΡΙΝ ΑΠΟ 30 ΕΤΗ, ΟΛΟΙ ΜΕ ΠΕΡΙΓΕΛΟΥΣΑΝ ΑΠΟ ΤΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΠΟΥ ΕΞΕΦΡΑΖΑ. ΙΣΩΣ, ΗΜΟΥΝ ΛΙΓΟ ΜΠΡΟΣΤΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΜΟΥ. ΤΩΡΑ, ΟΜΩΣ;
https://www.kalogiannis.gr/images/styles/original/xartaetos-kataskeui_1.jpg
https://www.filosofiaesoterica.com/wp-content/uploads/2018/03/The-Symbolism-of-Saturn%E2%80%99s-Hexagon-SEM-MOLD.png
https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%94%CE%B5%CE%BB%CF%84%CE%BF%CE%B5%CE%B9%CE%B4%CE%AD%CF%82#%CE%A7%CE%B1%CF%81%CE%B1%CE%BA%CF%84%CE%B7%CF%81%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AC
https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Deltoid.svg
https://en.wikipedia.org/wiki/File:Fier_Drake_(1634_kite_woodcut).png
ΤΟ ΠΙΟ ΠΙΚΡΟ ΧΑΠΙ ΘΑ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΑΥΤΑΠΑΤΕΣ ΣΑΣ. ΥΠΟΜΟΝΗ, ΔΙΟΤΙ ΤΑ ΧΕΙΡΟΤΕΡΑ ΕΡΧΟΝΤΑΙ, ΚΑΘΩΣ «ΤΟ ΨΕΜΑ ΕΧΕΙ ΚΟΝΤΑ ΠΟΔΑΡΙΑ»!
Ευχομαι να σου στησουν αγαλμα αγαπητη Κα Σουφλη, ΠΟΠΗ ΜΑΣ Αν μου επιτρεπεται ΣΕ ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ προσωπικα για οτι κανης για την πατριδα και ευχομαι η ουρανια μανα να στο ανταποδοση πολλαπλασια ΤΟ ευχομαι απο καρδιας Υ Σ Για τα ματια σου μονο ΑΔΕΛΦΗ ΜΟΥ ΚΑΛΗ ΛΕΥΤΕΡΙΑ σε ολους
Σ΄ευχαριστώ Μιχάλη, αλλά δεν κάνω τίποτα περισσότερο από το αυτονόητο… τώρα, αν και το αυτονόητο έγινε ακριβοθώρητο, τι να πω…
ΚΑΛΗ ΣΑΡΑΚΟΣΤΗ, κι ο Θεός να βοηθήσει τους ΕΛΛΗΝΕΣ.
Επειδη το αυτονοητο οπως λες εγινε ακριβοθωρητο,μου θυμησε αυτο το τραγουδι με φοβερους στιχους…
https://m.youtube.com/watch?v=yNvc1lD_0Rg
Καλη Σαρακοστη με μετανοια πιστη και διακριση.
Χαρης
Να είσαι καλά, Χάρη… πολύ όμορφο τραγούδι, αλλά πόσοι θα το καταλάβουν…