Ελληνοϊταλικός Πόλεμος και «Επιθετική Επιστροφή»

28 Οκτωβρίου, 2022 0 Από Καλλιόπη Σουφλή

Προβολές:157

Μοίρασέ το

Πάνω απ’ όλα, σήμερα θυμόμαστε, μνημονεύουμε και τιμούμε όλους εκείνους τους άνδρες που έσπευσαν χωρίς κανένα δισταγμό στο κάλεσμα της Πατρίδας και αγωνίστηκαν με αυταπάρνηση κάτω από αντίξοες συνθήκες για την Ελευθερία της και την Τιμή της. Πολλοί από αυτούς πρόσφεραν τη ζωή τους χωρίς, δυστυχώς, μέχρι σήμερα να τύχουν της προσήκουσας ταφής από την Ελληνική Πολιτεία.

Ως ελάχιστη ένδειξη ευγνωμοσύνης, σε όλους αυτούς αφιερώνεται η παρακάτω σύντομη εργασία.

Γράφει ο Αρματιστής

(Ταξίαρχος ε.α. Βασίλειος Λουμιώτης)

Η σημερινή ημέρα είναι ημέρα μνήμης και εθνικής περισυλλογής.

Σήμερα θυμόμαστε, μνημονεύουμε και τιμούμε όλους εκείνους τους πολιτικούς και στρατιωτικούς ηγέτες που κατά την περίοδο πριν από την έναρξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου οργάνωσαν τις Ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις κατά τον πληρέστερο δυνατό τρόπο, ώστε να δύνανται να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά κάθε επιβουλή εναντίον της ανεξαρτησίας και της εδαφικής ακεραιότητας της Πατρίδας.

Σήμερα θυμόμαστε, μνημονεύουμε και τιμούμε όλους εκείνους τους άνδρες που σήκωσαν στους ώμους τους τη βαριά ευθύνη του ΟΧΙ στην ιταμή απαίτηση των Ιταλών φασιστών να καταλύσουν την ελευθερία και την ανεξαρτησία της χώρας και παράλληλα ηγήθηκαν του Έθνους και των Ενόπλων του Δυνάμεων για την απόκρουση της Ιταλικής επίθεσης.

Πάνω απ’ όλα, σήμερα θυμόμαστε, μνημονεύουμε και τιμούμε όλους εκείνους τους άνδρες που έσπευσαν χωρίς κανένα δισταγμό στο κάλεσμα της Πατρίδας και αγωνίστηκαν με αυταπάρνηση κάτω από αντίξοες συνθήκες για την Ελευθερία της και την Τιμή της. Πολλοί από αυτούς πρόσφεραν τη ζωή τους χωρίς, δυστυχώς, μέχρι σήμερα να τύχουν της προσήκουσας ταφής από την Ελληνική Πολιτεία.

Ως ελάχιστη ένδειξη ευγνωμοσύνης, σε όλους αυτούς αφιερώνεται η παρακάτω σύντομη εργασία.

Αντικείμενο της εργασίας είναι η ανάλυση των μαχών της Πίνδου και Μόροβας-Ιβάν ως περιπτώσεων «επιθετικής επιστροφής», στο πνεύμα που έχει εκθέσει ο φίλος Τ.Τ. στις δύο σχετικές εργασίες του: Από την Άμυνα στην Επίθεση – Η Τέχνη της Μετάβασης, Μέρος 1^ο και Μέρος 2^ο .

Εισαγωγή

Κατά την πρώτη περίοδο του Ελληνοϊταλικού Πολέμου, ο Ελληνικός Στρατός εκτέλεσε δύο μεγάλες επιχειρήσεις, που αναφέρονται ως «Μάχη της Πίνδου» η πρώτη και «Μάχη Μόροβας – Ιβάν» η δεύτερη.

Αν και η ΔΙΣ περιγράφει τις επιχειρήσεις ως αντεπιθέσεις, στη πραγματικότητα συγκεντρώνουν πολλά στοιχεία που θα μπορούσαν να τις κατατάξουν στη μορφή των επιχειρήσεων επιθετικής επιστροφής, κυρίως τη δεύτερη.

Και οι δύο αυτές επιχειρήσεις διεξήχθησαν σε έδαφος τελείως ορεινό, στερούμενο παντελώς συγκοινωνιών και κάτω από ακραίες σκληρές καιρικές συνθήκες που συνέτριβαν τη θέληση και των πλέον ανθεκτικών και σκληρών μαχητών.

Η κάθε αμυντική θέση στη Πίνδο και στην τοποθεσία «Μόροβας – Ιβάν» περιερχόταν στους έλληνες μαχητές με την ξιφολόγχη και την «κατάθεση» άφθονου αίματος.

Ανεξάρτητα όμως από το πως θα χαρακτηρίσει κανείς τις δύο μάχες από απόψεως ορολογίας, το γεγονός είναι ότι και οι δύο διεξήχθησαν 15 μόλις χρόνια από την ίδρυση Σχολής Πολέμου στην Ελλάδα, πράγμα που σημαίνει ότι ακόμη δεν είχε δημιουργηθεί μια ικανή δύναμη καταρτισμένων επιτελικών αξιωματικών. Κατόπιν τούτου πιστεύω ότι το ζήτημα της μετάβασης από τη κατάσταση της άμυνας στην επίθεση είναι οπωσδήποτε ζήτημα μελέτης και σωστής επαγγελματικής κατάρτισης των αξιωματικών, αλλά και αντικείμενο αίσθησης, φαντασίας και βούλησης των εκάστοτε ανωτάτων ηγεσιών. Με απλά λόγια, μια ηγεσία για να σχεδιάσει μια τέτοια ενέργεια, θα πρέπει «να το έχει».

Να μη φοβάται δηλαδή να αναλάβει το ρίσκο για να οδηγήσει τα στρατεύματά της στη νίκη.

Η Μάχη της Πίνδου

Τις πρώτες πρωινές ώρες της 28^ης Οκτωβρίου, η διοίκηση των Ιταλικών δυνάμεων στην Αλβανία, ώθησε την 3^η Μεραρχία Αλπινιστών «Τζούλια»^*δια των δαιδαλωδών διαβάσεων του ορεινού όγκου της Πίνδου προς το Νεστόριο Καστοριάς, τη Νεάπολη Κοζάνης, τα Γρεβενά και το Μέτσοβο, προκειμένου να κόψει στη μέση τον κορμό της Ελλάδας και να υπερκεράσει τις αμυνόμενες στην Ήπειρο δυνάμεις της VIII Μεραρχίας ΠΖ.

Το Απόσπασμα Δαβάκη (το 51 Σύνταγμα ΠΖ της Ι Μεραρχίας) στο οποίο είχε ανατεθεί από το Τμήμα Στρατιάς Δυτικής Μακεδονίας η ευθύνη του Τομέα της Πίνδου, επιδίωξε με τις πολύ ισχνές δυνάμεις που διέθετε (2 τάγματα Πεζικού) να καθυστερήσει τους Ιταλούς και να φράξει τις διαβάσεις που οδηγούσαν προς τη Δυτική Μακεδονία και το Μέτσοβο.

Όμως η «Τζούλια» κινούμενη ταχύτατα προς νότο κατέλαβε στις 2 Νοεμβρίου τη Σαμαρίνα και στις 3 Νοεμβρίου τη Βωβούσα, λίγα χιλιόμετρα βόρεια του Μετσόβου, αδιαφορώντας όμως χαρακτηριστικά για τους ενδεχόμενους κινδύνους που μπορούσε να αντιμετωπίσει εξ αιτίας των εκτεταμένων ακάλυπτων πλευρών της -ειδικά του αριστερού της- της υπερέκτασης των συγκοινωνιών της και της περιορισμένης υποστήριξης ΔΜ που της είχε παρασχεθεί για την υποστήριξη του φιλόδοξου ελιγμού που της είχαν αναθέσει.

Στις 3 Νοεμβρίου ο κύριος όγκος της Μεραρχίας Αλπινιστών βρισκόταν στην ευρύτερη περιοχή του χωριού Δίστρατο.

Η Ελληνική ανωτάτη διοίκηση, που δεν ανέμενε κάποια σοβαρή ενέργεια από τους Ιταλούς στον ορεινό, δυσπρόσιτο και παντελώς στερούμενο δρομολογίων όγκο της Πίνδου, αρχικά αιφνιδιάστηκε. Είναι ενδεικτικό ότι το 51^ο Σύνταγμα ΠΖ είχε προεπιστρατευθεί τον Σεπτέμβριο, ο διοικητής του είχε ανακληθεί από την εφεδρεία και διέθετε μόλις 2 Τάγματα, με το 3^ο Τάγμα του Συντάγματος να βρίσκεται το πρωί της 28^ης Οκτωβρίου στη περιοχή του Πενταλόφου Κοζάνης κινούμενο προς το Επταχώρι.

Όμως το Γενικό Στρατηγείο (ΓΣ) και το Τμήμα Στρατιάς Δυτικής Μακεδονίας (ΤΣΔΜ) αντιμετώπισαν τον μεγάλο κίνδυνο που διαγραφόταν για την Ήπειρο και τη Δυτική Μακεδονία με ρεαλισμό, ταχύτητα και αποτελεσματικότητα. Ώθησαν με σπουδή προς την περιοχή της Πίνδου όσες δυνάμεις επιστρατεύονταν (χωρίς να ενδιαφέρονται για την τήρηση των οργανικών δεσμών) προκειμένου:

α) να φράξουν τις κύριες οδεύσεις που οδηγούσαν προς το Νεστόριο, τη Νεάπολη (Κοζάνης), τα Γρεβενά και το Μέτσοβο,

β) να καλύψουν τη Δυτική Μακεδονία και τον άξονα Καλαμπάκα – Ιωάννινα και

γ) να μη αποκαλυφθεί το δεξιό πλευρό της VIII Μεραρχίας ΠΖ που αγωνιζόταν να αποκρούσει την Ιταλική επίθεση στην Ήπειρο, όπου και η κύρια προσπάθεια των Ιταλών.

Ειδικότερα:

Το Γενικό Στρατηγείο (Αντιστράτηγος Αλέξανδρος Παπάγος):

Ανέθεσε -στις 31 Οκτωβρίου- στο Β’ Σώμα Στρατού (Σ.Σ.) τη διεύθυνση των επιχειρήσεων στην Πίνδο, με αποστολή να εξασφαλίσει τη σταθεροποίηση του μετώπου, τον σύνδεσμο με την VIII Μεραρχία, τη μη περαιτέρω διεύρυνση του θύλακα και την προπαρασκευή επιθετικών ενεργειών με σκοπό να απειλήσει τις εχθρικές συγκοινωνίες στη κοιλάδα του Σαραντάπορου και στα νώτα των εχθρικών δυνάμεων στη κοιλάδα του Αώου.

Ενίσχυσε το Β’ ΣΣ με την Ταξιαρχία Ιππικού που συγκεντρωνόταν στην περιοχή Γρεβενών (αρχικά επρόκειτο για το στρατηγείο της Ταξιαρχίας, μία Ίλη και μία πυροβολαρχία).

Προώθησε εσπευσμένα τη Μεραρχία Ιππικού από τη Θεσσαλονίκη στην περιοχή του Μετσόβου προκειμένου να καλύψει από νότο τον άξονα Ιωάννινα – Καλαμπάκα και να αποκαταστήσει σύνδεσμο με το Β’ ΣΣ και την VIII Μεραρχία.

Το ΤΣΔΜ, στο οποίο υπαγόταν το Απόσπασμα Δαβάκη:

Προώθησε διάφορα μεμονωμένα τάγματα, ίλες ιππικού και πυροβολαρχίες από διάφορα σημεία προς τις διαβάσεις της Πίνδου.

Ανέθεσε στην Ι Μεραρχία (που του διατέθηκε από το Γενικό Στρατηγείο στις 28 Οκτωβρίου) την άμυνα του Τομέα της Πίνδου.

Η Ι Μεραρχία

Ο διοικητής της Ι Μεραρχίας στρατηγός Βραχνός, από το απόγευμα της 30^ης Οκτωβρίου, εγκατέστησε το στρατηγείο του στο Επταχώρι και ανέλαβε τη διοίκηση όλων των δυνάμεων που βρίσκονταν ή έφθαναν στην Πίνδο (εκείνη τη στιγμή μόνο των δυνάμεων του Αποσπάσματος Πίνδου).

Ανασυγκρότησε τις δυνάμεις του Αποσπάσματος Πίνδου και από την 1 Νοεμβρίου ανέλαβε την εκτέλεση αντεπίθεσης στις κατευθύνσεις Επταχώρι – Λυκοράχη – Οξυά και Κούτσουρο – Ταμπούρι – Γύφτισα, δηλαδή προς το αριστερό πλευρό της Τζούλια που προήλαυνε ακάθεκτη προς νότο.

Η Μάχη της Πίνδου. Σημειώνονται με κόκκινο οι κατευθύνσεις επιθέσεως της Ιταλικής Μεραρχίας Αλπινιστών και με μπλε των Ελληνικών δυνάμεων κατά την επιθετική τους επιστροφή.

Το Β’ Σώμα Στρατού αποφάσισε όπως:

Η V Ταξιαρχία ΠΖ να καταλάβει τη διάβαση της Αρένας (μεταξύ Επάνω και Κάτω Αρένας) για να καλύψει το αριστερό της ΙΧ Μεραρχίας του Γ’ ΣΣ.

Η Ι Μεραρχία να απαγορεύσει τις οδεύσεις προς τη Νεάπολη Κοζάνης.

Η Ταξιαρχία Ιππικού να απαγορεύσει τις οδεύσεις από τη Σαμαρίνα προς τα Γρεβενά και να απειλήσει τα νώτα των εχθρικών δυνάμεων που ενεργούσαν προς το Δίστρατο.

Μετά τη σταθεροποίηση του μετώπου και την εξασφάλιση των διαβάσεων, να αναλάβει επιθετικές επιχειρήσεις στην κατεύθυνση Επταχώρι – Κεράσοβο για την αποκοπή και συντριβή των εχθρικών δυνάμεων που κινούνταν προς τη Σαμαρίνα και το Μέτσοβο.

Η Ελληνική αντεπίθεση

Με βάση τις παραπάνω αποφάσεις:

Η V Ταξιαρχία ΠΖ κατέλαβε την 1 Νοεμβρίου το ύψωμα Σούφλικας και τη διάβαση της Αρένας και εξασφάλισε το αριστερό πλευρό της ΙΧ Μεραρχίας. Στις 8 Νοεμβρίου κατέλαβε το ύψωμα Σταυρός στον Γράμμο και συνέχισε να κινείται στη μεθόριο για την πλήρη αποκατάσταση του εθνικού εδάφους στον τομέα της.

Η Μεραρχία Ιππικού, εισερχόμενη από τις 3 Νοεμβρίου τμηματικά στη μάχη, εξασφάλισε από βορρά τον άξονα Ιωάννινα – Καλαμπάκα και στις 4 Νοεμβρίου ανακατέλαβε τη Βωβούσα.

Η Ι Μεραρχία, ενισχυόμενη προοδευτικά με νέες δυνάμεις και συνεχίζοντας την αντεπίθεση που εκτόξευσε την 1 Νοεμβρίου για κατάληψη των υψωμάτων που δεσπόζουν βόρεια και νότια της κοιλάδας του Σαραντάπορου, πέτυχε μέχρι τις 3 Νοεμβρίου να καταλάβει τα χωριά Λυκοράχη και Φούρκα, καθώς και το ύψωμα Ταμπούρι. Στις 8 Νοεμβρίου κατέλαβε το χωριό Πουρνιά και τα υψώματα Κλέφτης και Νταλιάπολη, περιορίζοντας τους Ιταλούς στην κορυφή του Σμόλικα.

Η Ταξιαρχία Ιππικού κατέλαβε την 1 Νοεμβρίου το ύψωμα Σκούρτζα και τον αυχένα προς το ύψωμα Αννίτσα και εξασφάλισε έτσι τις οδεύσεις που οδηγούσαν στα Γρεβενά. Στις 3 Νοεμβρίου κατέλαβε τη Σαμαρίνα. Ύστερα από σκληρούς αγώνες που διεξήγαγε στην περιοχή νότια της Σαμαρίνας και σε συνδυασμό με την πίεση που εξασκούταν επί της «Τζούλια» βορειότερα, εκτόπισε στις 8 Νοεμβρίου τους Ιταλούς από το Δίστρατο.

Η συνέχιση της Ελληνικής αντεπίθεσης έφερε τη Μεραρχία «Τζούλια» σε δεινή θέση.

Ως μόνη οδός ανεφοδιασμού και διαφυγής των Αλπινιστών απέμεινε το ορεινό δρομολόγιο βόρεια του ποταμού Αώου (Δίστρατο – Άρματα – Πάδες – Ελεύθερο – Κόνιτσα), μέσω του οποίου άρχισαν να συμπτύσσονται στις 6 Νοεμβρίου προς τη Κόνιτσα, δίνοντας σκληρούς αγώνες για την αποφυγή της πλήρους κύκλωσης από τις δυνάμεις της Ι Μεραρχίας που προωθούνταν προς την κατεύθυνση της Κόνιτσας και της Μεραρχίας Ιππικού που τους πίεζαν από νότο.

Για την απαγκίστρωση της Μεραρχίας «Τζούλια» από την Ελληνική ηλάγρα, έσπευσε σε βοήθεια της η Μεραρχία «Μπάρι», σύνταγμα της οποίας εγκαταστάθηκε στη κοιλάδα του Σαραντάπορου, πλησίον του χωριού Πουρνιά.

Στις 10 Νοεμβρίου δυνάμεις της Ι Μεραρχίας που ενεργούσαν από την περιοχή του υψώματος Κλέφτη και της Μεραρχίας Ιππικού που έρχονταν από νότο, συνάντησαν δυτικά του χωριού Ελεύθερο φάλαγγα του 8^ου Συντάγματος Αλπινιστών την οποία και κατέστρεψαν συλλαμβάνοντας 700 αιχμαλώτους. Η Μεραρχία «Τζούλια» τελικά διέφυγε του κλοιού, αλλά για μεγάλο χρονικό διάστημα στη συνέχεια, έπαψε να αποτελεί αξιόλογη μονάδα.

Στις 13 Νοεμβρίου οι Ελληνικές δυνάμεις είχαν καταλάβει όλες τις συνοριακές διαβάσεις στον τομέα της Πίνδου και από τις 14 Νοεμβρίου συνέχισαν τις επιχειρήσεις εντός της Αλβανίας.

Η μάχη «Μόροβας – Ιβάν»

Η Ιταλική επίθεση εναντίον της Ελλάδας εξελίχθηκε σε τρεις άξονες:

Στον παραλιακό, προς Ηγουμενίτσα – Παραμυθιά.

Στο κεντρικό, προς Καλπάκι – Ιωάννινα, στον οποίο οι Ιταλοί τοποθέτησαν και τη κυρία τους προσπάθεια, και

Προς την Πίνδο, για τη διάνοιξη των διαβάσεων προς τη Δυτική Μακεδονία και τη Θεσσαλία και την υπερκέραση από ανατολικά των δυνάμεων που αμύνονταν στην Ήπειρο.

Στη περιοχή της Δυτικής Μακεδονίας, οι Ιταλοί τήρησαν αμυντική στάση, κατέχοντας με ισχυρές δυνάμεις την φύσει ισχυρή τοποθεσία «Μόροβας – Ιβάν» που καλύπτει το υψίπεδο της Κορυτσάς από ανατολικά, την οποία είχαν οργανώσει αμυντικά από το 1939. Οι Ιταλικές δυνάμεις που βρίσκονταν στη περιοχή του υψιπέδου της Κορυτσάς ήταν η 49^η Μεραρχία «Πάρμα», η 19^η Μεραρχία «Βενέτσια» και η 29^η Μεραρχία «Πιεμόντε», ενώ βορειότερα της Κορυτσάς, βρισκόταν η 53η Μεραρχία «Αρέτζο».

Η ευθύνη της άμυνας της ΒΔ Μακεδονίας είχε ανατεθεί στο Τμήμα Στρατιάς Δυτικής Μακεδονίας (ΤΣΔΜ), που διέθετε τα Β’ και Γ’ Σώματα Στρατού. Οι δυνάμεις που είχαν προεπιστρατευθεί και βρίσκονταν στην αμυντική τοποθεσία στη ΒΔ Μακεδονία, ήταν η ΙΧ Μεραρχία του Β’ ΣΣ και η IV Ταξιαρχία ΠΖ του Γ’ ΣΣ, η οποία στις 4 Νοεμβρίου 1940 αναπτύχθηκε σε μεραρχία υπό την ονομασία XV Μεραρχία ΠΖ.

Με βάση οδηγίες του ΓΕΣ που είχαν εκδοθεί στις 16 Σεπτεμβρίου, τα Β΄ και Γ΄ ΣΣ θα έπρεπε σε περίπτωση Ιταλικής επιθέσεως, πέρα από την εξασφάλιση της τοποθεσίας ΙΒα, να αναπτύξουν και περιορισμένη επιθετική δράση προκειμένου να αγκιστρώσουν εχθρικές δυνάμεις στον τομέα τους, αλλά και να καταλάβουν ορισμένα εδάφη εντός της Αλβανίας που θα διευκόλυναν τη διεξαγωγή μελλοντικών επιχειρήσεων προς το υψίπεδο της Κορυτσάς. Σε εκτέλεση αυτών των διαταγών, από τις 1-6 Νοεμβρίου η ΙΧ Μεραρχία και η IV Ταξιαρχία ΠΖ (από 4/11 XV Μεραρχία), ενήργησαν επιθετικά και μετέφεραν την Ελληνική διάταξη πέραν των συνόρων, δημιουργώντας τη βάση εξορμήσεως για την κατάληψη της Μόροβας.

Παράλληλα, το ΓΣ αποβλέποντας στην κατάληψη και την ευρεία εξασφάλιση του υψιπέδου Κορυτσάς, άρχισε να προσανατολίζει μεγάλες δυνάμεις προς τη βορειοδυτική Μακεδονία, προκειμένου να αναληφθούν επιθετικές επιχειρήσεις για την κατάληψη του ορεινού όγκου της Μόροβας και του συγκοινωνιακού κόμβου της Κορυτσάς. Κατόπιν τούτου:

Διέθεσε την ΧΙ Μεραρχία (Θεσσαλονίκη) στο ΤΣΔΜ.

Αποφάσισε την παραμονή της Χ Μεραρχίας (Βέροια) υπό το Γ’ ΣΣ.

Από τις 3 Νοεμβρίου άρχισε να μετακινεί τη ΧΙΙΙ Μεραρχία από την Αλεξανδρούπολη προς τη Δ. Μακεδονία. (Σημείωση: Το ΓΕΣ εκτιμώντας ότι με τη κήρυξη του πολέμου πιθανό να ήταν δυσχερής η μεταφορά της ΧΙΙΙ Μεραρχίας στην Ηπειρωτική Ελλάδα από τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου στα οποία επιστρατευόταν, λόγω των Ιταλικών υποβρυχίων που περιπολούσαν στο Αιγαίο, είχε προβεί σε προεπιστράτευση της Μεραρχίας και την είχε μεταφέρει στην Αλεξανδρούπολη).

Προώθησε την XVII Μεραρχία από τη Θεσσαλονίκη προς τη Δ. Μακεδονία (αρχικά προοριζόταν για το μέτωπο προς τη Βουλγαρία).

Μετά την αναχαίτιση της Ιταλικής επίθεσης στην Ήπειρο και την Πίνδο, το Γενικό Στρατηγείο αποφάσισε να μετακινήσει τον όγκο των Ελληνικών δυνάμεων δυτικά της Πίνδου και να εξασφαλίσει τον ανεφοδιασμό τους μέσω της εγκάρσιας οδού Κορυτσά – Ερσέκα – Μέρτζανη – Ιωάννινα.

Επιπλέον, η κατοχή της υπόψη οδού έδινε τη δυνατότητα στην Ελληνική Διοίκηση να μετακινεί ευχερώς τις δυνάμεις της από το Θέατρο Επιχειρήσεων της ΒΔ Μακεδονίας στο Θέατρο Επιχειρήσεων της Ηπείρου και αντιστρόφως.

Για την υλοποίηση των παραπάνω αποφάσεων, πραγματοποιήθηκε με επιτυχία μέχρι τις 13 Νοεμβρίου η στρατηγική συγκέντρωση του Ελληνικού Στρατού με σκοπό την ανάληψη από τις 14 Νοεμβρίου μεγάλων επιθετικών επιχειρήσεων για την κατάληψη της τοποθεσίας Μόροβα – Ιβάν και του συγκοινωνιακού κόμβου της Κορυτσάς.

Διάταξη αντιπάλων στις 13 Νοεμβρίου 1940

Η γενική διάταξη των Ελληνικών δυνάμεων στις 13 Νοεμβρίου ήταν η εξής:

Ήπειρος: Το Α’ ΣΣ (Αντιστράτηγος Δεμέστιχας Παναγιώτης) με την VIII Μεραρχία και τη Μεραρχία Ιππικού σε επαφή με τον εχθρό και τη ΙΙ Μεραρχία κινούμενη προς τη ζώνη των επιχειρήσεων δια μέσου του Μετσόβου.

Πίνδος: Το Β’ ΣΣ (Αντιστράτηγος Παπαδόπουλος Δημήτριος) με τη Ι Μεραρχία, τη V Ταξιαρχία και τη Ταξιαρχία Ιππικού.

Βορειοδυτική Μακεδονία: Το Γ’ ΣΣ (Αντιστράτηγος Τσολάκογλου Γεώργιος) με τις ΙΧ, Χ και XV Μεραρχίες.

Τα Β’ και Γ’ ΣΣ υπάγονταν στο ΤΣΔΜ, το οποίο επιπλέον διέθετε ως εφεδρεία τις ΧΙ και ΧΙΙΙ Μεραρχίες.

Γενικές εφεδρείες Αρχιστράτηγου:

Η ΙΙΙ Μεραρχία στη περιοχή Άρτας Φιλιππιάδας
Η IV Μεραρχία και η XVI Ταξιαρχία στην περιοχή Τρίκαλα – Καλαμπάκα – Κουτσούφλιανη
Η V Μεραρχία στη Θεσσαλονίκη
Η XVII Μεραρχία στην Κοζάνη

Αυτές ήταν και οι δυνάμεις που αναπτύχθηκαν μέχρι το τέλος των επιχειρήσεων στο Αλβανικό Μέτωπο. Σε αυτές θα προστεθεί στις 6 Φεβρουαρίου 1941 η VI Μεραρχία (Σερρών). Στις 2 Δεκεμβρίου η XVI Ταξιαρχία θα αναπτυχθεί σε Μεραρχία, με την ονομασία XVI Μεραρχία Πεζικού. Συνολικά 14 Μεραρχίες Πεζικού και 1 Μεραρχία Ιππικού στην οποία θα ενσωματωθεί και η Ταξιαρχία Ιππικού. Είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον ότι στις 13 Νοεμβρίου 1940, από τις 13 Μεραρχίες και 2 ταξιαρχίες ΠΖ που έχουν προσανατολιστεί προς τα Θέατρα επιχειρήσεων της Ηπείρου και της Δυτικής Μακεδονίας, 2 Μεραρχίες αποτελούν την εφεδρεία του ΤΣΔΜ και 4 Μεραρχίες και 1 Ταξιαρχία ΠΖ αποτελούν την εφεδρεία του Αρχιστρατήγου.

Επιπλέον των παραπάνω, το ΓΣ αποβλέποντας σε εκμετάλλευση τυχόν επιτυχίας μετά την κατάληψη του υψιπέδου Κορυτσάς, διέταξε στις 14 Νοεμβρίου τη συγκρότηση ταχυκίνητης εφεδρείας από τις Ομάδες Αναγνωρίσεως VI, VII, XII και Δ’ του Τμήματος Στρατιάς Ανατολικής Μακεδονίας (ΤΣΑΜ), και την ταχεία προώθηση αυτών στην περιοχή της Φλώρινας.

Το σχέδιο του Γ’ ΣΣ προέβλεπε επίθεση σε τρεις κατευθύνσεις, με δύναμη Μεραρχίας σε κάθε κατεύθυνση, με σκοπό τηn κατάληψη του ορεινού όγκου της Μόροβας και του υψιπέδου Κορυτσάς. Η Κυρία Προσπάθεια τοποθετήθηκε αριστερά και απέβλεπε στη διάνοιξη της ορεινής διάβασης της Ντάρζας (από το όνομα του ομώνυμου χωριού). Η τοποθέτηση της Κυρίας Προσπάθειας δεξιά, για τη διάνοιξη της πεδινής διάβασης Τσαγκόνι, (σχηματίζεται από τις βόρειες απολήξεις της Μόροβας και του υψώματος Ιβάν) από την οποία και διερχόταν και οδός καλής βατότητας που οδηγούσε από τη Κρυσταλλοπηγή στη Κορυτσά, αποκλείστηκε επειδή λόγω του πεδινού του εδάφους, ήταν ευχερής η χρησιμοποίηση των Ιταλικών αρμάτων εναντίον των Ελληνικών δυνάμεων.

Η επίθεση του Γ’ ΣΣ για τη διάσπαση της τοποθεσίας Μόροβα – Ιβάν και την κατάληψη του υψιπέδου της Κορυτσάς, άρχισε στις 14 Νοεμβρίου 1940 και σημείωσε σημαντική πρόοδο. Στο αριστερό, όπου και η Κυρία Προσπάθεια του Γ’ ΣΣ, επιτέθηκε η Χ Μεραρχία με αποστολή τη διάνοιξη της διάβασης της Ντάρζας. Στο κέντρο ενήργησε η ΙΧ Μεραρχία με αποστολή να καταλάβει την κύρια κορυφογραμμή της Μόροβας και να υποβοηθήσει την ενέργεια της Χ προς τη Ντάρζα και στο δεξιό επιτέθηκε η XV Μεραρχία από τη χερσόνησο Πυξός προς το ύψωμα Ιβάν, που αποτελούσε το κλειδί της διάβασης Τσαγκόνι.

Μάχη Μόροβας – Ιβάν

Όμως η ενίσχυση των Ιταλικών δυνάμεων με νέες δυνάμεις (2^η Μεραρχία Αλπινιστών «Τρεντίνο»), το δυσπρόσιτο του εδάφους και οι πολύ κακές καιρικές συνθήκες, επιβράδυναν τον ρυθμό της επιθέσεως.

Η παράταση των επιχειρήσεων υποχρέωσε το ΤΣΔΜ να εμπλέξει διαδοχικά στον αγώνα την ΧΙ Μεραρχία (στο αριστερό της Χ Μεραρχίας) και τη ΧΙΙΙ Μεραρχία (ανάμεσα στην ΙΧ και τη XV). Με διαταγή του ΓΣ οι Μεραρχίες Χ και ΧΙ αποτέλεσαν την Ομάδα Μεραρχιών «Κ» (ΟΜ «Κ») και τέθηκαν υπό τη διοίκηση του διοικητού του Δ’ ΣΣ (Καβάλας), Αντιστράτηγου Κοσμά Γεωργίου, ο οποίος συνοδευόμενος από το επιτελείο του έφθασε στις 19 Νοεμβρίου στη Ζώνη Επιχειρήσεων και ανέλαβε αυθημερόν τη διοίκηση της ΟΜ «Κ».

Παράλληλα το ΓΣ προώθησε μέρος των εφεδρειών του προς το βόρειο τμήμα του Μετώπου. Κατόπιν τούτου η XVII Μεραρχία προωθήθηκε στη περιοχή Νεστορίου – Άργους Ορεστικού και η V Μεραρχία στην Πτολεμαΐδα.

Στη συνέχεια των επιχειρήσεων, η ΙΧ Μεραρχία ολοκλήρωσε στις 19 Νοεμβρίου την κατάληψη της κύριας κορυφογραμμής της Μόροβας και στις 21 Νοεμβρίου η ΟΜ «Κ» κατέλαβε το Ύψωμα 1878 που αποτελούσε το κλειδί της διάβασης Ντάρζας. Οι Ιταλοί μετά την ανατροπή τους από τη Μόροβα, τη νύκτα της 21/22 Νοεμβρίου άρχισαν να εκκενώνουν την Κορυτσά και να συμπτύσσονται ταχέως προς βορρά. Στις 22 Νοεμβρίου το Απόσπασμα Μπεγέτη της ΙΧ Μεραρχίας εισήλθε στην Κορυτσά. Την ίδια ημέρα η ΙΧ Μεραρχία προώθησε προφυλακές δυτικά της Κορυτσάς, η XV Μεραρχία κατέλαβε το ύψωμα Ιβάν και τη διάβαση Τσαγκόνι και η ΟΜ «Κ» κατέλαβε τη διάβαση Κιάφε Κιαρίτ και προώθησε τις δυνάμεις της στη γραμμή Μπομπόστιτσα – Καμένιτσα.

Η καταδίωξη του αντιπάλου δεν έγινε με την απαιτούμενη τόλμη και ταχύτητα, ίσως και εξ αιτίας της κόπωσης των Ελληνικών δυνάμεων από τις ιδιαίτερα σκληρές μάχες που διεξήχθησαν στο Ιβάν και τη Μόροβα, με αποτέλεσμα οι Ιταλικές δυνάμεις να διαφύγουν προς βορρά –μάλλον- ανενόχλητες. Η ισχυρή παρέμβαση του Γενικού Στρατηγείου προς τις διοικήσεις για απηνή καταδίωξη δεν είχε εμφανή αποτελέσματα. Η πρόωρος είσοδος του Χειμώνα, πρόλαβε τις δυνάμεις του Γ’ ΣΣ στην είσοδο του Πόγραδετς, όπου και σταθεροποιήθηκε το μέτωπο.

* Ο αναγνώστης μας κος Αθανάσιος Αναγνωστόπουλος μας επεσήμανε ότι για την πασίγνωστη στους Έλληνες μεραρχία «Julia», (η οποία υφίσταται μέχρι σήμερα στον Ιταλικό Στρατό ως ταξιαρχία) η ιταλική εκφορά είναι «Γιούλια» και όχι «Τζούλια», όπως έχει επικρατήσει παρ’ ημίν.

Αναγνωρίζουμε την ορθότητα της διορθώσεώς του για την οποία και τον ευχαριστούμε θερμά. Επιλέγουμε να διατηρήσουμε στο κείμενο την εκφορά «Τζούλια» γιατί μετά από 75 χρόνια συνεχούς χρήσης, αυτή έχει πλέον καθιερωθεί και στην ελληνική ιστοριογραφία αλλά και στη συλλογική μας μνήμη. Μία τέτοια αλλαγή τη στιγμή αυτή θα προκαλούσε σύγχυση περισσότερο απ΄όσο θα υπηρετούσε την ακρίβεια.

Πηγή

Προβολές : 157

Μοίρασέ το:

Ετικέτες: ΕΘΝΙΚΗ ΕΠΕΤΕΙΟΣ

ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΗ

Ορισμένα αναρτώμενα από το διαδίκτυο κείμενα ή εικόνες, θεωρούμε ότι είναι δημόσια. Αν υπάρχουν δικαιώματα συγγραφέων, παρακαλούμε ενημερώστε μας, για να τα αφαιρέσουμε. Επίσης, σημειώνεται ότι οι απόψεις του ιστολογίου, μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου. Για τα άρθρα που δημοσιεύονται εδώ, ουδεμία ευθύνη εκ του νόμου φέρουμε, καθώς απηχούν αποκλειστικά τις απόψεις των συντακτών τους και δεν δεσμεύουν καθ’ οιοδνήποτε τρόπο, το ιστολόγιο. Ο διαχειριστής του ιστολογίου, δεν ευθύνεται για τα σχόλια και τους δεσμούς που περιλαμβάνει. Τονίζουμε ότι υφίσταται μετριασμός των σχολίων και παρακαλούμε, πριν δημοσιεύσετε το σχόλιό σας, να έχετε υπόψη σας τα ακόλουθα:

Κάθε γνώμη είναι σεβαστή, αρκεί να αποφεύγονται ύβρεις, ειρωνείες, ασυνάρτητος λόγος και προσβλητικοί χαρακτηρισμοί, πολύ περισσότερο σε προσωπικό επίπεδο, εναντίον των συνομιλητών ή και των συγγραφέων, με υποτιμητικές προσφωνήσεις, ύβρεις, υπονοούμενα, απειλές ή χυδαιολογίες.>
Μην δημοσιεύετε άσχετα με το θέμα σχόλια.
Ο κάθε σχολιαστής, οφείλει να διατηρεί ένα μόνον όνομα ή ψευδώνυμο, το οποίο αποτελεί και την ταυτότητά του σε κάθε συζήτηση.
Με βάση τα παραπάνω, η διαχείριση, διατηρεί το δικαίωμα μη δημοσίευσης σχολίων, χωρίς καμία άλλη προειδοποίηση.
Επιπλέον σας τονίζουμε, ότι το ιστολόγιο, λειτουργεί σε εθελοντική βάση και ως εκ τούτου, τα σχόλια θα αναρτώνται μόλις αυτό καταστεί δυνατόν.