Διασχίζοντας τον χρόνο και οδοιπορούντες στην ιστορία ξεκινήσαμε ταξίδι-προσκύνημα στον ιστορικό Πόντο.
Δεν ξέρω τι είναι πιο συναρπαστικό, το ταξίδι ή ο προορισμός, ένα μου φαίνεται βέβαιον: Η αναβάπτιση στην ιστορία του πρόσφατου παρελθόντος του έθνους μας, που αναμφίβολα σηματοδότησε όλη τη μετέπειτα πορεία του, ομοίως και το άγγιγμα της γης που διαδραματίσθηκαν τόσο τραγικά γεγονότα, χαρίζει ωριμότητα και αυτογνωσία.
Στα παράλια της «άξενης θάλασσας», που εκτείνεται πέρα από τα Στενά του Βοσπόρου, Έλληνες πριν από σχεδόν 3.000 χρόνια έχτισαν φιλόξενες πολιτείες κιβωτούς του πολιτισμού τους στο διάβα των αιώνων.
Στα δαντελωτά ακρογιάλια της βόρειας Μ. Ασίας οι μυθολογικοί ήρωες, ο Φρίξος και ο Ιάσων, εκφραστές του ανήσυχου ελληνικού πνεύματος, αναζήτησαν περιπέτειες, δόξα και πλούτο.
Οι απαρχές της ελληνικής παρουσίας στη Μαύρη Θάλασσα πρέπει να αναζητηθούν κατά τη δεύτερη φάση του ελληνικού αποικισμού, τον 8ο-7ο αιώνα π.Χ.
Πρώτοι οι κάτοικοι της Ιωνικής Μιλήτου ίδρυσαν αποικίες στα παράλια του Εύξεινου Πόντου.
Οι πηγές ανάγουν την ίδρυση πόλεων όπως η Σινώπη, η Αμισός (σημερινή Σαμψούντα), τα Κοτύωρα (σημερινή Ορντού), η Κερασούντα και η Τραπεζούντα, στα μέσα του 8ου αιώνα π.Χ., αν και τα αρχαιολογικά ευρήματα στις περιοχές υποδηλώνουν ελληνική παρουσία ενάμιση αιώνα νωρίτερα.
Και ο Ξενοφών το 400 π.Χ. περιγράφει τας «ελληνίδας πόλεις» που συναντούν οι μύριοι στην πορεία τους, την Τραπεζούντα, τα Κοτύωρα, την Κερασούντα, την Αμισό και την Σινώπη.
Μερζιφούντα
Το αμερικανικό Κολέγιο Ανατόλια που έγινε από Αμερικανούς ιεραποστόλους της Βοστώνης, πρωτολειτούργησε το 1862 στο ιεροδιδασκαλείο του Bebek της Κωνσταντινούπολης για να μεταφερθεί το 1867 στο ιεροδιδασκαλείο της Μερζιφούντας. Λειτούργησε με πρώτο πρόεδρο τον Charles Tracy.
Είχε μαθητές Αρμένιους, Έλληνες και Ρώσους, και διδασκάλους Έλληνες, Αρμένιους και Αμερικανούς.
Τα μαθήματα γίνονταν σε τέσσερις γλώσσες: ελληνικά, τουρκικά, αρμενικά και ρωσικά.
Έκλεισε πρώτη φορά περί το 1916, μετά τη Γενοκτονία των Αρμενίων (1915).
Ξαναλειτούργησε το 1919 για να ξανακλείσει το 1921 επί Κεμάλ, αφού εξοντώθηκε η ηγεσία μαθητών και καθηγητών.
Πέντε καθηγητές και δύο μαθητές που εξέδιδαν την αθλητική εφημερίδα Πόντος τουφεκίστηκαν στις γνωστές στημένες δίκες της Αμάσειας.
Το 1924 μεταφέρθηκε στη Θεσσαλονίκη έπειτα από ενέργειες του μακροβιότερου προέδρου του, George White.
Σήμερα λειτουργεί σαν τουρκικό λύκειο.
Η μαγευτική Αμάσεια
Την διασχίζει ο ποταμός Ίρις. Απέναντι οι τάφοι των Μιθριδατών, λαξευμένοι στο βουνό. Ο Μιθριδάτης ήταν ο πρώτος βασιλιάς του κράτους του Πόντου, περσικής καταγωγής, λάτρης της ελληνικής παιδείας και πολιτισμού.
Στην είσοδο της πόλης πάνω σε ύψωμα, ατενίζουσα τη Μαύρη Θάλασσα, η εκκλησία της Υπαπαντής της Θεοτόκου, σήμερα λειτουργεί ως πολιτιστικό κέντρο.
Η ελληνική γειτονιά, δίπλα στην εκκλησία της Υπαπαντής. Ο τοίχος δίπλα από την εκκλησία, που μόλις φαίνεται, είναι από την γκρεμισμένη Ψωμιάδειο Σχολή.
Κερασούντα
Στην Κερασούντα η πολυπληθέστερη παροικία ήταν πάντα η ελληνική, με αποτέλεσμα να εκλέγεται πάντα Έλληνας δήμαρχος.
Ισόβιος δήμαρχός της υπήρξε ο Καπεταν-Γιώργης Κωνσταντινίδης, πατέρας του ηγέτη του ποντιακού κινήματος στην Ευρώπη, Κωνσταντίνου Κωνσταντινίδη, εμπόρου φουντουκιών στην Μασσαλία, που οργάνωσε το πρώτο Παμποντιακό Συνέδριο το 1918 στη Μασσαλία και πρωτοστάτησε στην κίνηση για τη δημιουργία του «Κράτους του Πόντου», επισκεπτόμενος Ευρωπαίους ηγέτες με πρώτο τον Βενιζέλο, μαζί με τους επίσης πρωτεργάτες του ποντιακού κινήματος, μητροπολίτη Τραπεζούντας Χρύσανθο και Αμάσειας Γερμανό Καραβαγγέλη.
Στην Κερασούντα σε λόφο, στο υψηλότερο σημείο της πόλης, ευρίσκεται ο τάφος του αιμοσταγούς Τούρκου στρατιωτικού, του διαβόητου για τα εγκλήματα έναντι των Ελλήνων και Αρμενίων κατά τις γενοκτονίες των δύο πληθυσμών, του Τοπάλ Οσμάν, του αποκαλούμενου και «ύαινα του Πόντου», που υπήρξε και δήμαρχος Κερασούντας.
Ενώ τον χρησιμοποίησε ο Κεμάλ σε δολοφονίες χριστιανικών πληθυσμών με τις παραστρατιωτικές ομάδες των Τσετών ατάκτων που είχε οργανώσει, τις οποίες νομιμοποίησε, καθώς και σε δολοφονίες πολιτικών του αντιπάλων, όπως του Τούρκου αντικεμαλικού βουλευτή Τραπεζούντας Αλή Σιουκρού, τον οποίο στραγγάλισε, τον έκανε πρόεδρο της προεδρικής φρουράς στην Άγκυρα.
Λόγω της κατακραυγής του κόσμου για τη σαδιστική του δράση και τη δολοφονία του βουλευτή, στο τέλος τον κρέμασε.
Το Φροντιστήριο Κερασούντας, ελληνικό εκπαιδευτικό ίδρυμα με Δημοτικό, Γυμνάσιο, Λύκειο, αντίστοιχο του Φροντιστηρίου της Τραπεζούντας
Εκκλησάκι της Παναγίας, χτισμένο στα θεμέλια των τειχών της Κερασούντας. Κάποτε ήταν πάνω στη θάλασσα. Μετά το μπάζωμα της προκυμαίας είναι κρυμμένο στις παρυφές των τειχών (διακρίνεται ο σταυρός στην πόρτα)
Το ακρωτήριο του Ιάσωνα
Από εδώ πέρασε σύμφωνα με το θρύλο ο Ιάσωνας, πηγαίνοντας για το χρυσόμαλλο κριάρι. Εδώ αργότερα έγινε μια χριστιανική εκκλησία. Σήμερα είναι τζαμί.
Σαμψούντα, η αρχαία Αμισός
Πιθανόν το νεότερο όνομα να οφείλεται στην ποντιακή προφορά των λέξεων «εις Αμισόν».
Σινώπη, ένα δρομάκι με ελληνικά σπίτια
Το άγαλμα του Διογένη του Κυνικού, έξω από το αεροδρόμιο της ιδιαίτερης πατρίδας του, της Σινώπης, τοποθετήθηκε σχετικά πρόσφατα.
Κείμενο, φωτογραφίες: Δώρα Τουρλιτάκη.
- Αναδημοσίευση από activistis.gr.
