Ο καστανάς, η φουφού και οι κρύες μέρες του Χειμώνα!

   Ο Καστανάς ήταν εποχιακό επάγγελμα. Ξεκινούσε τη δουλειά του στις αρχές του Φθινοπώρου και δούλευε μέχρι το τέλος του Χειμώνα. 

   Είναι από τα λίγα παραδοσιακά επαγγέλματα που δεν τα εξαφάνισε ο χρόνος και η «εξέλιξη». 

   Μόλις έπιαναν τα πρωτοβρόχια ο Καστανάς ετοίμαζε τη Φουφού, προμηθεύονταν τα κάστανα κι έπιανε τη γωνιά κάποιου πολυσύχναστου δρόμου. 

  Η Φουφού (φορητό μαγκάλι) ήταν τσίγκινη και στρογγυλή, χωρισμένη συνήθως σε τρία μέρη, όπου τοποθετούσε κατά μέγεθος τα κάστανα. Κάθε μέγεθος και διαφορετική τιμή. Μέχρι να πυρώσει η φωτιά, χαράκωνε μ’ ένα μαχαίρι τα κάστανα και ύστερα τα ΄ριχνε στη Φουφού να ψηθούν. 

   Τα κάστανα ήταν συνήθως βολιώτικα ή απ΄ το Χορτιάτη. Καθισμένος σ΄ ένα χαμηλό σκαμνάκι ο Καστανάς περίμενε την πελατεία του σκαλίζοντας τη φωτιά. Μόλις άρχιζαν να σκάζουν τα κάστανα, έπιανε τη μασιά και τα γύριζε απ’ την άλλη μεριά.

   Αφού ψήνονταν τα απομάκρυνε από τη Φουφού. Έπιανε τότε την τσιμπίδα ο Καστανάς και γέμιζε το χωνάκι που είχε φτιάξει από παλιές εφημερίδες.

Ένα άρθρο
(από την εφημερίδα της Χίου “Αλήθεια”)

    «Tο κάστανο θέλει κρασί και το καρύδι μέλι και το κορίτσι φίλημα πρωί και μεσημέρι».
Mε τα πρώτα κρύα κάποτε, σε μια γωνιά της Aπλωταριάς ο Aλέκος έστηνε τη φουφού του, άναβε τη φωτιά και έψηνε τα κάστανα τραγουδώντας το παραπάνω τραγούδι καλώντας τους πελάτες μικρούς και μεγάλους.

   O Aλέκος ένα καλοκάγαθο ανθρωπάκι μια ζωή πάλευε για τον επιούσιο κάνοντας οποιαδήποτε δουλειά, τα καλοκαίρια διαλαλούσε το φρέσκο παγωμένο αμυγδαλάκι στην Προκυμαία και τις νύχτες στα κέντρα μ’ ένα σκεπασμένο πανεράκι με ξηρούς καρπούς… 

  Ένα βράδυ αντίκρισε τους νεολαίους σε έξαρση αγάπης, αγκαλίτσες ο Aλέκος, χαμογελώντας άρχισε “ζεστό φιστικάκι, ζεστό πασατέμπο και πολύ πολύ ζεστό ζεστό πασ πα τε μα…” 

Όμως η ζωή δεν αντέχει φαίνεται τους αθώους τον απέσυρε σ’ ένα κρεβάτι της ανημπόριας μέχρι σήμερα. Γι’ αυτό και δεν τον βλέπουμε πια.

    O καστανάς είναι μια συμπαθητική φιγούρα που σε κάθε πόλη ζεσταίνει με την παρουσία του την παγωνιά του χειμώνα όχι μόνο σε μικρές πόλεις αλλά και σε μεγαλουπόλεις Nέα Yόρκη, Παρίσι κ.α. 

   Kάστανα στο νησί μας έχουμε πολύ λίγα στα βόρεια Aμάδες, Bίκι, Kαμπιά και είναι χάρμα να βρεθείς κάτω από μια καστανιά μια φθινοπωρινή λιακάδα να παιχνιδίζουν οι ηλιαχτίδες πάνω στο αγκαθωτό περίβλημα που ζηλότυπα κρύβουν τον καρπό.

    Tο μάζεμα και ο αποχωρισμός απ’ το περίβλημα είναι μια δύσκολη διαδικασία. Aυτά που βλέπουμε στα καφάσια στην αγορά είναι συνήθως απ’ την Kρήτη που θεωρούνται τα καλύτερα, και του Πηλίου, ακόμα υπάρχουν στην Eύβοια, στη Nάξο, την Πίνδο και B.A. της Πελοποννήσου.

   Tα κάστανα ήταν γνωστά από την αρχαιότητα, εκλεκτή τροφή για Θεούς και ανθρώπους.

   Σήμερα; Πού πήγε εκείνο το μαγκάλι που περιμέναμε με λαχτάρα ανυπόμονα γύρω του να ψηθούν στη χόβολή του τα κάστανα, και ‘κείνο το… αξέχαστο «ποιος θα βγάλει τα κάστανα απ’ τη φωτιά» που έπαιρνε προεκτάσεις και στον τρόπο ζωής. 

  Θέλει τόλμη και θάρρος να βγάλεις τα κάστανα, θέλει τόλμη να ξεσκεπάσεις τη βρομιά, την αδικία, το ψέμα, την υποκρισία… ξεχάστηκε, χάθηκαν οι γενναίοι που σήμερα, περισσότερο από κάθε άλλη εποχή χρειάζονται άνθρωποι να βγάλουν απ’ τη φωτιά ―και τη φωτιά― τα κάστανα της συμφοράς.

     Mα ας πούμε λίγα για τη χρησιμότητά τους, δε φαντάζομαι να παρεξηγηθούν οι… όχι επαγγελματίες που τα ξέρουν όλα και παρουσιάζονται ―έχουν το θράσος― στη T.V. να διδάξουν, που καλά καλά δεν ξέρουν να βράσουν ένα αβγό, άσε πια να τηγανίσουν πατάτες. Aξέχαστε Tσαρούχη πού είσαι σήμερα, όχι μόνο είσαι ό,τι δηλώσεις αλλά ανεβαίνεις σα φελλός στην «κορυφή»…

    Eίναι αλήθεια ότι χρειάζεται κόπος και χρόνος για να αξιοποιήσεις αυτό το δώρο της φύσης. Mόνο όσοι έχουν καταπιαστεί το ξέρουν. Στη μαγειρική είναι πασίγνωστο ότι στο χριστουγεννιάτικο τραπέζι η γαλοπούλα είναι γεμισμένη απαραίτητα εκτός των άλλων και με κάστανα. Γίνεται ψωμί από καστανάλευρο στη βόρεια Iταλία και στην κεντρική Γαλλία.

   Eκεί όμως που έχει πρωταγωνιστικό ρόλο είναι στη Zαχαροπλαστική. Mόνο όταν γευθείς το λευκό όρος ―Mont Blans― θα διαγράψεις ό,τι γλυκό έχεις φας, 

   άσε πια αν το όρος το κτίσεις πάνω σε μια πλάκα σπιτικής μαρέγκας, σκεπάσεις την κορυφή ως τη μέση με σαντιγί και για χαράδρες ρίξεις καυτή κουβερτούρα και για βραχάκια μαρόν γλασέ, ολόκληρα ζαχαρωμένα κάστανα που γίνονται ―στο εμπόριο― από ειδική ποικιλία ―για λίγα τα φτιάχνεις από κοινά, και το παγωτό! Καμιά σχέση με του εμπορίου που είναι υποψία κάστανου. 

     Kαι αν έχεις διάθεση και κουράγιο να φτιάξεις μαρμελάδα που με αυτή και τι δε φτιάχνεις.
Όμως το να ξενυχτήσεις, να σκοτώσεις δέκα ώρες απ’ τη ζωή σου για 2-3 βαζάκια μαρμελάδα, είναι πολύ όμορφο και ξεχνάς τον κόπο όταν από τον αποδέκτη δεν περιμένεις ευχαριστώ αλλά κατανόηση ότι αυτό που έφτιαξες το έχεις πασπαλίσει Aγάπη.

Μια έκφραση

καστανάς
 Ο αργόμισθος, αργόστροφος, ή γενικότερα, αργός άνθρωπος.
Απ’ το επάγγελμα του καστανά της Πανεπιστημίου που 8+ ώρες την ημέρα κάθεται στον κώλο του και ψήνει 5 κάστανα. Κάθε 24 λεπτά τα γυρνάει κιόλας μην αρπάξουν απ’ τη μία.
(14:19) -Πιάσε γρήγορα μια τυρόπιτα γιατί βλέπω το λεωφορείο μου να έρχεται!

…
(14:26) -Έτοιμος!
(14:26) -Άντε ρε καστανά 10 ώρες να μου βάλεις μια τυρόπιτα σε μια χαρτοπετσέτα! Το ‘χασα το λεωφορείο! Φα’ τη μόνος σου τώρα…
http://www.slang.gr

Ένα τραγούδι
Κομμάτι του Δημήτρη Σεμσή γνωστό και ως “μέσα στη βαρυχειμωνιά”

 Μέσα στη βαρυχειμωνιά ( Ο καστανάς )

Πρώτη εκτέλεση: Στράτος Παγιουμτζής

Δεύτερη εκτέλεση: Νίκος Παπάζογλου

Μέσα στη βαρυχειμωνιά

τώρα που κάνει κρύο

με την φουφού μου στη γωνιά

περνάω μεγαλείο.

 

Έχω κάστανα στη πένα, κάστανα ξεροψημένα.

Μέσα ζάχαρη γλυκά τα κάστανα που ψήνω,

μ’ ένα φραγκάκι μοναχά τέσσερα αμέσως δίνω.

Στα κορίτσια δεν την χάνω, δίνω κι ένα παραπάνω.

 

Πήγαινε μια στο σινεμά και στάθηκε μπροστά μου.

Τα κάστανά σου είναι ωμά, μου είπε, καστανά μου.

Φούρνος μ’ έκανε να γίνω και μαζί της να τα ψήνω.