Hδη από το 2009 έχει καταγραφεί εντυπωσιακή έλλειψη εμπιστοσύνης των Ελλήνων πολιτών στους θεσμούς. Συγκεκριμένα, τα ευρήματα του 4oυ κύματος της Ευρωπαϊκής Κοινωνικής Ερευνας, που διεξήχθη εκείνη την εποχή, αποτύπωσαν μηδενική έως ελάχιστη εμπιστοσύνη (0-3 στην ενδεκαβάθμια σχετική κλίμακα) σε θεσμούς όπως οι πολιτικοί (69,1%), τα κόμματα (66,8%), το Κοινοβούλιο (49,7%) κ.λπ.

Αν σκεφτεί κανείς ότι αυτή η καταγραφή έγινε πριν από την εφαρμογή των Μνημονίων στην πατρίδα μας, πριν από την προδοσία των Πρεσπών, πριν από τον κορωνοϊό και τα σκληρά όσο και ατελέσφορα, όπως οδυνηρώς αποδείχθηκε, μέτρα που επιβλήθηκαν, πριν από τις συμφορές στη Μάνδρα, στο Μάτι και στα Τέμπη, είναι λογικό να καταγράφονται σήμερα πολύ μεγαλύτερα ποσοστά έλλειψης εμπιστοσύνης προς την Πολιτεία και τους θεσμούς της.

Αυτό, εξάλλου, αποτυπώθηκε τόσο σε σχετική έρευνα που διεξήχθη τον Αύγουστο του 2021 και υιοθετήθηκε από την ΕΛ.ΣΤΑΤ. (όπου η εμπιστοσύνη στους πολιτικούς καταγράφηκε σε ποσοστό μόλις 15%, στο Κοινοβούλιο 24%, στην Εκκλησία 27%, στη Δικαιοσύνη 32%, ενώ προς τα ΜΜΕ μόλις 9% και στις ΜΚΟ 8%) όσο και πιο πρόσφατα, τον Οκτώβριο του 2023 (έρευνα του Allianz Foundation), οπότε καταγράφηκε μία γενική απαξίωση των θεσμών από τους Ελληνες σε ποσοστό μεγαλύτερο του 66%.

Αυτή η απαξίωση έχει γίνει προφανώς αντιληπτή από το σύνολο του πολιτικού κόσμου, που δεν διστάζει κατά καιρούς να αναφέρεται στην έλλειψη της εμπιστοσύνης των πολιτών στους θεσμούς (πρόσφατες δηλώσεις Κωνσταντίνου Τασούλα, Δώρας Αυγέρη αλλά και του ίδιου του πρωθυπουργού).

Το φαινόμενο δεν είναι μόνο ελληνικό, φυσικά, αν και εδώ τα απαξιωτικά ποσοστά είναι σημαντικά μεγαλύτερα. Σε όλη την Ευρώπη καταγράφονται αντίστοιχα ποσοστά. Το μόνο παρηγορητικό είναι ότι αυτή η απαξίωση των θεσμών δεν οδηγεί κατ᾽ ανάγκην σε πολιτική αδράνεια. Οι νέοι εξακολουθούν να ονειρεύονται, να σχεδιάζουν, να ασχολούνται με την πολιτική, ευελπιστώντας να επαναφέρουν την αξιοπιστία στους θεσμούς, να δημιουργήσουν πάλι μία κοινωνία και μία Πολιτεία συμβατές με το σύστημα αξιών των ευρωπαϊκών εθνών.
Δεν είναι τυχαίο, λοιπόν, που στην Ευρώπη αναπτύσσονται και δυναμώνουν συνεχώς ταυτοτικά πολιτικά κινήματα, που πρεσβεύουν αυτές ακριβώς τις αξίες. Με διαφορετικές προσεγγίσεις ενίοτε, με διαφορετικές πρακτικές, αλλά με ένα κοινό όραμα, αυτό της νοσταλγίας μιας πατρίδας που τιμά τα παιδιά της, που δίνει το δικαίωμα στους νέους να ονειρεύονται και στους μεγαλύτερους να ελπίζουν σε αξιοπρεπή γεράματα.

Στην πατρίδα μας δείχνουμε να απέχουμε ακόμη από μία τέτοια συγκροτημένη προσπάθεια κοινωνικής και εθνικής αφύπνισης. Οι όποιες πολιτικές απόπειρες, όταν δεν καπηλεύονται αυτές τις αγωνίες με σχήματα προσωποπαγή, συνήθως απέχουν πολύ από το να αποκτήσουν ταυτοτικά κινηματικά χαρακτηριστικά, που να αποτυπώνουν τις κοινωνικές και τις πολιτειακές αξίες που γέννησε αυτός ο λαός και μεταλαμπάδευσε στην ανθρωπότητα. Σίγουρα, δεν μας αξίζει αυτό.

Οι ευρωεκλογές του Ιουνίου ίσως αποτελούν μία ευκαιρία κατάλληλη για να αποτυπωθεί και πολιτικά αυτός ο προβληματισμός έναντι των θεσμών. Θα είναι, εξάλλου, πρόσφατες οι μνήμες όσων διαδραματίστηκαν στην ελληνική Βουλή κατά τη συζήτηση της πρότασης δυσπιστίας, οπότε η συντριπτική πλειονότητα των τοποθετήσεων, τόσο από την πλευρά της κυβέρνησης όσο και της αντιπολίτευσης, κατέδειξαν αναλγησία απέναντι στον πόνο όσων θρηνούν τους νεκρούς τους. Η προσπάθεια εκμετάλλευσης αυτού του δράματος, είτε για την αποποίηση πολιτικών και ποινικών ευθυνών είτε για προσπορισμό πρόσκαιρου πολιτικού οφέλους, είναι το ίδιο κατακριτέα και δυναμώνει την οργή και την περιφρόνηση των πολιτών. Αρκεί αυτήν τη φορά να μην εκτονωθούν σε ανέξοδες και ακίνδυνες για το σύστημα επιλογές.

* Διευθυντής περιοδικού «Ενδοχώρα»,
[email protected]