Οι αντάρτες Χούτι που υποστηρίζονται από το Ιράν ισχυρίζονται ότι στόχευσαν το Ισραήλ με βαλλιστικούς πυραύλους πάνω από την Ερυθρά Θάλασσα, με αποτέλεσμα το Τελ Αβίβ να απαντήσει την περασμένη εβδομάδα αναπτύσσοντας πυραυλικά σκάφη.
Αυτές οι πρόσφατες εξελίξεις ενδέχεται να θέσουν ξανά την περιοχή στο επίκεντρο. Το ζήτημα της παλαιστινιακής σύγκρουσης στην πραγματικότητα είναι εδώ και πολύ καιρό ένα διχαστικό ζήτημα στην ευρύτερη αφρικανική ήπειρο και εντός της Αφρικανικής Ένωσης (ΑΕ), όπως έδειξε ξεκάθαρα η νοτιοαφρικανική καταδίκη αυτού που περιέγραψε ως ισραηλινό «Απαρτχάιντ» πέρυσι.
Η δραματική κατάσταση που εκτυλίσσεται σήμερα στην Παλαιστίνη έχει τεράστιο αντίκτυπο σε παγκόσμιο επίπεδο και ο Βόρειος της Αφρικής, το λεγόμενο Κέρας της Αφρικής, ειδικά, μπορεί να επηρεαστεί ιδιαίτερα από αυτήν. Για να το κατανοήσει κανείς καλύτερα αυτό, όμως, χρειάζεται να γυρίσει τον χρόνο περίπου τρία χρόνια πίσω.
Από τις Συμφωνίες του Αβραάμ με τη μεσολάβηση των ΗΠΑ το 2020 και τις επακόλουθες συμφωνίες εξομάλυνσης με το Ισραήλ που υπέγραψαν κράτη όπως τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (UEA), εντάσεις σχετικά με το θέμα έχουν προκύψει στην ήπειρο, και ιδιαίτερα στη Βόρεια Αφρική.
Η χρονική στιγμή των Συμφωνιών του Αβραάμ είναι ενδιαφέρουσα: το Κέρας της Αφρικής κυριαρχείται ολοένα και περισσότερο από ανερχόμενα κράτη του Κόλπου, όπως έγραψε ο Alex de Waal, εκτελεστικός διευθυντής του Παγκόσμιου Ιδρύματος Ειρήνης, σε μια εφημερίδα του 2019 .
Ειδικότερα, η συμφωνία Ισραήλ-ΗΑΕ του 2020, και ιδίως η κοινή ναυτική τους άσκηση τον Νοέμβριο του 2021, δημιούργησε κάποια ανησυχία. Μεταξύ άλλων λόγων για αυτό, τα ΗΑΕ μπορούν να περιγραφούν ως μια ανερχόμενη στρατιωτική περιφερειακή δύναμη, με παρουσία στην Ερυθραία και τη Σομαλία, για παράδειγμα, και επίσης έχοντας, μαζί με το Τελ Αβίβ, κατοχή του νησιού Σοκότρα της Υεμένης .
Όχι απλώς θέμα εξομάλυνσης των σχέσεων με το εβραϊκό κράτος, αυτές οι συμφωνίες με το Τελ Αβίβ στην πραγματικότητα άνοιξαν την πόρτα στην ασφάλεια και τη στρατιωτική συνεργασία, αυξάνοντας έτσι την παρουσία του Ισραήλ στην Αφρική – μια παρουσία που περιλαμβάνει ιδιωτικές εταιρείες με στενούς δεσμούς με το κράτος όπως η Ομάδα NSO, αλλά και η Shin Bet (Ισραηλινή Υπηρεσία Ασφαλείας), η Μοσάντ και οι ίδιες οι ισραηλινές αμυντικές δυνάμεις (IDF).
Αυτό ήταν ένα βασικό μέρος της διπλωματίας του Νετανιάχου – που συχνά περιγράφεται από τους επικριτές ως «αγορά φίλων πουλώντας όπλα» ή μερικές φορές ως « διπλωματία spyware » – τα τελευταία τουλάχιστον έξι χρόνια.
Πρώτον, το ένα τέταρτο του θαλάσσιου εμπορίου των εβραϊκών κρατών διέρχεται από το λιμάνι του Εϊλάτ στον Κόλπο της Άκαμπα.
Ο Alex de Waal περιγράφει την Ερυθρά Θάλασσα ως την «πίσω πόρτα του Ισραήλ», ενώ οι παράκτιες χώρες εκεί (Σαουδική Αραβία, Αίγυπτος, Ιορδανία, Σουδάν, Σομαλία, Υεμένη Ερυθραία και Τζιμπουτί) είναι όλες, κατά την οπτική του Τελ Αβίβ, «κομμάτια στο παζλ του τα εκτεταμένα σύνορα ασφαλείας του».
Όπως μας υπενθυμίζει ο Waal, περίπου το 10 τοις εκατό του παγκόσμιου θαλάσσιου εμπορίου πραγματοποιείται μέσω των στενών μεταξύ της Ερυθράς Θάλασσας και του Κόλπου του Άντεν.
Εκτός από τις ανησυχίες του σχετικά με την ασφάλεια της Ερυθράς Θάλασσας, η εξωτερική πολιτική του Τελ Αβίβ έχει επίσης επικεντρωθεί στην απόκτηση αφρικανικής υποστήριξης σχετικά με τις ψήφους σε διεθνείς οργανισμούς, ενώ η Παλαιστίνη είναι προφανώς ένα καυτό θέμα.
Μέχρι στιγμής, μια τέτοια στρατηγική είχε κερδίσει το Ισραήλ νέους συμμάχους, σίγουρα, αλλά, ταυτόχρονα, τροφοδοτούσε τις εσωτερικές εντάσεις μέσα σε αυτά τα ίδια τα κράτη – και, πιο κρίσιμα, και διακρατικές τριβές.
Το Μαρόκο, για παράδειγμα, είναι ένα άλλο σημείο διαμάχης: σε ένα είδος «quid pro quo» σχετικά με τη συμφωνία εξομάλυνσης του ίδιου του Μαρόκου με τον Ισραηλινό σύμμαχό του, ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ αναγνώρισε τις διεκδικήσεις του Μαρόκου για το αμφισβητούμενο έδαφος της Δυτικής Σαχάρας, που ελέγχεται από την Αλγερία .
Υποστήριξε αντάρτες, αυξάνοντας έτσι τη θερμότητα σε αυτό που ήταν ήδη ένα βραστό τηγάνι.
Ήδη τον Δεκέμβριο του 2020, ο τότε πρωθυπουργός της Αλγερίας Abdelaziz Djerad κατήγγειλε με έντονη γλώσσα τη συμφωνία Ισραήλ-Μαρόκου, περιγράφοντας τη συμφωνία ως μια «βρώμικη συμμαχία» μέσω της οποίας η «σιωνιστική οντότητα» (κατά τον λόγο του) προσπάθησε να πλησιάσει τα αλγερινά σύνορα.
Όταν πρόκειται για κρατικούς αξιωματούχους στην περιοχή, η αντι-ισραηλινή ομιλία τροφοδοτείται από ανησυχίες για την ασφάλεια, από την οπτική γωνία ορισμένων από αυτά τα κράτη, όπως η Αλγερία, αλλά τέτοια συναισθήματα έχουν συχνά απήχηση στην κοινή γνώμη κάθε φορά που το Τελ Αβίβ βομβαρδίζει αμάχους στην Παλαιστίνη , κάτι που συμβαίνει, με ποικίλη ένταση, αρκετά συχνά.
Τον επόμενο χρόνο, τον Μάιο του 2021, οι ισραηλινοί βομβαρδισμοί κτιρίων κατοικιών στη Γάζα, για παράδειγμα, πυροδότησε μια ανθρωπιστική κρίση και διαδηλώσεις υπέρ της Παλαιστίνης , πόλωση περαιτέρω της Μέσης Ανατολής – και πάλι με αντίκτυπο στο Κέρας της Αφρικής.
Η συνεχιζόμενη ισραηλινή στρατιωτική εκστρατεία που ξεκίνησε τον Οκτώβριο, μετά τις επιθέσεις της Χαμάς, είναι, θα μπορούσε να πει κανείς, άνευ προηγουμένου στην κλίμακα της – και οι διπλωματικές και γεωπολιτικές της συνέπειες πιθανότατα θα είναι επίσης.
Η Ουάσιγκτον αντιμετωπίζει εδώ και καιρό τον Ισραηλινό σύμμαχό της ως ένα είδος εξαίρεσης από το διεθνές δίκαιο και αυτό φαίνεται να έχει μπούμερανγκ. Όπως έγραψα, οι σχέσεις Τουρκίας-Ισραήλ κατά πάσα πιθανότητα επιστρέφουν στην κατάψυξη – για να μην αναφέρουμε την προσέγγιση με τη Σαουδική Αραβία.
Όλα αυτά είναι πολύ άσχημα νέα για το εβραϊκό κράτος, λαμβάνοντας υπόψη όλα τα στρατηγικά του συμφέροντα στην Ερυθρά Θάλασσα και στο Κέρας της Αφρικής, μια περιοχή που ταράζεται από τις περίπλοκες καταστάσεις που εκτυλίσσονται στο Σουδάν – για να μην αναφέρουμε μια σειρά από υδροπολιτικές συγκρούσεις .
Όπως μας υπενθυμίζει ο προαναφερθείς Alex de Waal, τα αντι-ισραηλινά συναισθήματα που τροφοδοτούνται από την αγανάκτηση για την ανθρωπιστική καταστροφή στη Γάζα συν την τόλμη της Χάμας θα ενθαρρύνουν ισλαμιστικές ομάδες όπως η al-Shabaab της Σομαλίας – για να μην αναφέρουμε το κίνημα των Χούθι.
Επιπλέον, το Ισραήλ και η Τουρκία ανταγωνίζονται ήδη για επιρροή στη Βόρεια Αφρική, καθώς η πρώτη επιδιώκει να συνδέσει την Ερυθρά Θάλασσα με τη Μεσόγειο Θάλασσα ως μέρος των γεωστρατηγικών συμφερόντων της στο πετρέλαιο και το φυσικό αέριο, και με τις σχέσεις των δύο χωρών να έχουν υποστεί σοβαρές ζημιές από τώρα (πάνω Γάζα), η περιοχή μπορεί να γίνει όλο και περισσότερο ένα ακόμη σημείο διαμάχης.
Επιπλέον, όπως έγραψα τον Ιανουάριο, η Ευρώπη μετά το Nord Stream αναζητούσε ενεργειακές εναλλακτικές για το ρωσικό φυσικό αέριο, και τόσο η Αλγερία όσο και το Μαρόκο ανταγωνίζονται για τις ευρωπαϊκές αγορές, ωστόσο δεν θα ήταν ρεαλιστικό να περιμένουμε έναν ισχυρό ενεργειακό εφοδιασμό από τη Βόρεια Αφρική αγωγών, λαμβάνοντας υπόψη τις συνεχιζόμενες εντάσεις στην περιοχή.
Αυτό ισχύει ιδιαίτερα τώρα, καθώς τα θυελλώδη κύματα της Μέσης Ανατολής φτάνουν στο Κέρας της Αφρικής και πέρα – επομένως οι βιομηχανικές , οικονομικές και ενεργειακές κρίσεις της ευρωπαϊκής ηπείρου παραμένουν αδιέξοδες – και το ίδιο ισχύει και για τις αναδυόμενες βορειοαφρικανικές φιλοδοξίες ισχύος να γίνουν βασικοί πάροχοι ενέργειας, όπως η τρέχουσα Μέση –
Η ανατολική σύγκρουση κινδυνεύει να διαχυθεί στην Ερυθρά Θάλασσα.
Uriel Araujo, ερευνητής με έμφαση στις διεθνείς και εθνοτικές συγκρούσεις
