Κώστας Καρβουναρίδης στο iEidiseis: Ζάγκρεμπ – Αθήνα, ένας φόνος δρόμος

Επί απριλιανής δικτατορίας, ο ταγματάρχης (Χρήστος Βαλαβανίδης), προκειμένου να κάνει κατήχηση στους στρατιώτες, βγάζει στην αναφορά τον επαναπατρισθέντα από το «σιδηρούν παραπέτασμα» στρατιώτη Καραμάνο και, τον ρωτάει:

• Εσύ, Καραμάνο, που έφαγες τον Κομμουνισμό με το κουτάλι. Για πες μας: Τί πιστεύεις για το σύστημα;
• Έχει κι αυτό τα προβλήματά του, κύριε Ταγματάρχα…
• Μη, τα λες σε μένα. Εγώ τα ξέρω. Σ’ αυτούς να τα λες! Τί προβλήματα έχει;
• Ελλείψεις στην παραγωγή και… στον εφοδιασμό.
• Δηλαδή πεινάνε!
• Όχι δεν πεινάνε! Αλλά δεν έχουν καλό φαΐ σαν εμάς εδώ.
• Αυτοκίνητα έχουν;
• Ιδιωτικά πολύ λίγα, αλλά έχουν καλές συγκοινωνίες και μετρό.
• Δε σε ρώτησα αν έχουν συγκοινωνίες. Σε ρώτησα τί ΔΕΝ έχουν… ΑΤΟΜΙΚΕΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΕΣ έχουν;
• Εξαρτάται τί εννοείτε ατομικές ελευθερίες.
• Τί πάει να πει «εξαρτάται»; Μπορείς να βγεις στην Ερυθρά Πλατεία και να πεις: «ο σύντροφος Μπρέζνιεφ είναι μαλ…….ς;»
• Όχι κε Ταγματάρχα!

Ο διάλογος είναι ένα απόσπασμα από την ταινία του Νίκου Περράκη, «Λούφα και Παραλλαγή».

Σαράντα εννέα χρόνια μετά την πτώση της Δικτατορίας στην Ελλάδα, τριάντα εννέα χρόνια μετά την ταινία του Περράκη, είκοσι τέσσερα χρόνια μετά την πτώση του «σιδηρού παραπετάσματος» και είκοσι ένα χρόνια μετά τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας, το μόνο που έχουν καταφέρει οι σύγχρονες, ελεύθερες, ευρωπαϊκές κοινωνίες φαίνεται να είναι η ασφαλής διέλευση διακοσίων νεοφασιστών χούλιγκαν από το Ζάγκρεμπ στην Αθήνα.

Βέβαια, αυτοί που ζούσαν από την άλλη πλευρά του τοίχους εξασφάλισαν την ελευθερία να αποκαλούν «μ…» τον Μπρέζνιεφ ή τον Χόνεκερ.

Από την άλλη μεριά, εμείς που ζούσαμε και εξακολουθούμε να ζούμε, από αυτή την πλευρά, μπορούμε ελεύθερα να σκαρώνουμε υβριστικές μαντινάδες κατά του Πρωθυπουργού μας. Είναι, όμως αβέβαιο το αν οι ελευθερίες μας διευρύνθηκαν, από τότε.

Άραγε, εδώ, στην Ελλάδα, μία ελεύθερη χώρα του Δυτικού Κόσμου μπορεί ένα παιδί να πάει στην Πλατεία Αριστοτέλους στη Θεσσαλονίκη και να φωνάξει: «Ζήτω ο Άρης!»;. Ένας νεαρός μπορεί να φωνάξει στη Νέα Φιλαδέλφεια: «Ζήτω ο Ολυμπιακός», ένας άλλος στο Μικρολίμανο να φωνάξει: «Ζήτω ο Παναθηναϊκός» και ένας ακόμα στους Αμπελόκηπους: «Ζήτω η ΑΕΚ;»; Σίγουρα όχι.

Φαντάζομαι συμφωνούμε ότι το να υποστηρίζουμε μία ποδοσφαιρική ομάδα είναι μέρος των ελευθεριών που απολαμβάνουμε στον Δυτικό Κόσμο.

Και όμως… Οι γονείς ενός 16χρονου αγοριού από τη Θεσσαλονίκη, συμβουλεύουν το γιο τους ότι, αν ερωτηθεί ποια ομάδα υποστηρίζει, να απαντήσει: «Δεν ασχολούμαι». Και άλλοι γονείς, που λατρεύουν το ποδόσφαιρο λένε: «Ευτυχώς το παιδί μου, δεν ασχολείται!».

Όταν τον Νοέμβριο του 2015, στο Παρίσι, σημειώθηκαν τα τρομοκρατικά χτυπήματα, που στοίχισαν τη ζωή σε δεκάδες νέους, κυρίως, ανθρώπους, όλοι έκαναν την απλή διαπίστωση ότι ο κύριος στόχος της διεθνούς τρομοκρατίας είναι να πλήξει την καθημερινότητα του Δυτικού Πολιτισμού. Και πράγματι το κέντρο των χτυπημάτων ήταν ένα συναυλιακό κέντρο και ένα ποδοσφαιρικό γήπεδο.

Όταν κατεβαίνουν οργανωμένες ομάδες και, με πρόσχημα την ομάδα, σφάζουν στο δρόμο νέα παιδιά που πάνε βόλτα ή που πίνουν τον καφέ τους, σε μία πλατεία, άραγε δεν πλήττεται η ίδια καθημερινότητα; Ποια είναι η διαφορά του φανατισμένου μουσουλμάνου που μαχαιρώνει παιδάκια σε μία παιδική χαρά στο Παρίσι, από τον οργανωμένο Έλληνα οπαδό που προσκαλεί 200 Κροάτες, τους εξοπλίζει με στειλιάρια και τους οδηγεί σε μια γειτονιά της Αθήνας, για να μαχαιρώσουν ανυποψίαστους ανθρώπους;

Η κατακτημένη ελευθερία

Ο Εμφύλιος Πόλεμος που διέλυσε τη Γιουγκοσλαβία, ξέσπασε με αφορμή ένα ποδοσφαιρικό ματς, ανάμεσα στην (κοίτα σύμπτωση) Δυναμό Ζάγκρεμπ και τον Ερυθρό Αστέρα.

Στις 13 Μαΐου 1990 στο γήπεδο «Μάξιμιρ» του Ζάγκρεμπ, οι οργανωμένοι οπαδοί της «Δυναμό» συγκρούστηκαν με τους οργανωμένους του Αστέρα.

Στο γήπεδο εισέβαλε η ομοσπονδιακή αστυνομία που συγκρούστηκε με οπαδούς και παίκτες της γηπεδούχου ομάδας. Η αποστολή του Αστέρα φυγαδεύτηκε από το γήπεδο κακήν κακώς.

Ασφαλώς, ο αγώνας ενός λαού, για τη διεκδίκηση του δικαιώματος της Αυτοδιάθεσης και της Ανεξαρτησίας, που εν τέλει επιτεύχθηκε, είναι ιερός.

Όπως, επίσης, ευγενής και ανώτερος είναι ο αγώνας για τη διεκδίκηση της Ελευθερίας και όλων των πολιτικών και κοινωνικών δικαιωμάτων που στερούνταν οι λαοί στις «ανατολικές» χώρες.

Στον Ελεύθερο κόσμο που έχτισαν, πέτυχαν το στόχο τους;

Η ερώτηση αυτή δε δύναται να απαντηθεί από αυτό το βήμα.

Από μία καθαρά αθλητική, οπτική, όμως, μπορούμε, να κάνουμε την απλή παρατήρηση, ότι οι κερκίδες των ποδοσφαιρικών ομάδων σε αυτές τις χώρες γέμισε με ομάδες νεοναζιστών και με νεοφασιστών.

Πολλά τα παραδείγματα: Δυναμό Ζάγκρεμπ, στην Κροατία, Σπαρτάκ Μόσχας, στη Ρωσία, Δυναμό Κιέβου, στην Ουκρανία, Δυναμό Δρέσδης, στην πρώην Αν. Γερμανία, είναι μερικά από αυτά.

Οι ίδιοι νεοφασίστες οπαδοί δικτυώθηκαν με άλλους ομολόγους τους από τα άλλα «ελεύθερα» κράτη, για να κάνουν συνέργειες βίας, μίσους και θανάτου, όπως αυτή που δολοφόνησε προχθές το νεαρό φίλο της ΑΕΚ.

Μη γελιόμαστε… Το ποδόσφαιρο είναι απλώς ένα μέρος της κοινωνίας. Στις κερκίδες των γηπέδων και στους συνδέσμους των οργανωμένων οπαδών (προς θεού: όχι όλων) φιλοξενούνται, στεγάζονται ή κρύβονται τέτοια αποβράσματα.

Ωστόσο, το ποδόσφαιρο είναι απλώς μία ένδειξη του τί συμβαίνει ευρύτερα. Και θα ήταν άδικο να μιλήσει κάποιος για «οπαδική» βία, την ίδια ώρα που η βία είναι διάχυτη γύρω μας: Από τις συμμορίες νεαρών που ληστεύουν συνομήλικους, από τους άνδρες που σκοτώνουν ή ξυλοκοπούν τις γυναίκες τους, επειδή θέλουν να χωρίσουν ή έχουν εραστή, μέχρι τους βιασμούς και το οργανωμένο έγκλημα.

Όταν ξεκινάει ένα κομβόι διακοσίων χούλιγκαν από την Κροατία, διασχίζει ανενόχλητο τη Βαλκανική Χερσόνησο, περνάει τα σύνορα μίας (υποτίθεται οργανωμένης) χώρας, διασχίζει ολόκληρη Εθνική οδό, μπουκάρει στην Αθήνα και έρχεται σε συνεννόηση με άλλους Έλληνες δολοφόνους, που τους οδηγεί στο να πάνε να κατασφάξουν άλλους ανθρώπους, τότε αυτό δεν είναι οπαδική βία. Είναι κάτι πολύ πιο πολύπλοκο.

Μετά τις ανακοινώσεις της ΕΛ.ΑΣ., για το τί συνέβη το βράδυ της 7^ης Αυγούστου στη Νέα Φιλαδέλφεια, υπάρχει ακόμα και η υποψία, ότι αυτούς τους συγκεκριμένους δε θέλουν να τους σταματήσουν, παρά μόνο «να τους παρακολουθούν διακριτικά».

Το αν αυτοί οι δολοφόνοι έχουν θέση στις γειτονιές της Αθήνας, του Πειραιά ή της Θεσσαλονίκης είναι, προφανώς, πρόβλημα της Πολιτείας. Και το αν ξεκινήσουν από μία γειτονιά του Ζάγκρεμπ, για να έρθουν να σκοτώσουν στη Νέα Φιλαδέλφεια, είναι πρόβλημα του Ελληνικού Κράτους.

Η πρωτοφανής ανοχή της Πολιτείας δε συνιστά απλώς συνενοχή. Συνιστά κατάλυση θεμελιωδών δικαιωμάτων, αντίστοιχη με την εκείνη που επιτυγχάνεται κάθε φορά που διαλύονται με τη βία, ειρηνικές διαδηλώσεις.

Το παραμύθι της Θάτσερ

Η θέση των χούλιγκαν στο γήπεδο είναι αρμοδιότητα των διοικήσεων των ομάδων, που παρέχουν πρόσβαση. Ένα από τα μεγαλύτερα παραμύθια του σύγχρονου ποδοσφαίρου είναι ότι η Μάργκαρετ Θάτσερ καθάρισε «σε μία μέρα» τους Άγγλους χούλιγκαν από τα γήπεδα.

Εκείνοι που έδιωξαν τους χούλιγκαν από τα γήπεδα ήταν αναμφίβολα, οι ιδιοκτήτες των ομάδων της Πρέμιερ Λιγκ που επέλεξαν ξεκάθαρα σε ποιους θέλουν να απευθυνθούν, ποιους θέλουν ως «πελάτες» στο γήπεδο και τί είδους προϊόν θα ήθελαν να προσφέρουν.

Αν η Σιδηρά… Μακαρίτισσα (πλέον) επιθυμούσε να εξαλείψει τη βία, θα είχε φροντίσει να απαλείψει τη μιζέρια, την ανεργία τη φτώχεια και (εν τέλει και) τη βία από τις υποβαθμισμένες συνοικίες του Ηνωμένου Βασιλείου

Προφανώς, στην Ελλάδα, δεν υπάρχει η διάθεση να καθαρίσει ο χώρος.

Το αποδεικνύουν τα gesta των Ελλήνων παραγόντων: η συμπεριφορά τους, οι δηλώσεις τους, η επιμέλεια και η προσοχή που δίνουν στις καταγγελίες τους.

Είναι χαρακτηριστικό ότι πριν λίγους μόνο μήνες, Πρόεδρος μεγάλης ΠΑΕ βγήκε και δήλωσε δημόσια, η ομάδα του έχασε το Πρωτάθλημα, επειδή άλλοι ελέγχουν τη διαιτησία και ότι υπάρχουν παράγοντες που ελέγχουν ποια ομάδα θα υποβιβαστεί στην κατώτερη κατηγορία ή θα προβιβαστεί στην ανώτατη.

Δεν αμφισβητούμε τις δηλώσεις του. Θεωρούμε όμως, ότι αντί να τις κάνει στο ραδιοφωνικό σταθμό του οποίου είναι ιδιοκτήτης, θα έπρεπε να απευθυνθεί, με στοιχεία, στις αρμόδιες εισαγγελικές αρχές.

Ο προπονητής της ίδιας ομάδας, που χαρακτηρίζεται, μάλιστα και ως «gentleman» ή «σπάνιο διαμάντι» λόγω του χαρακτήρα του και της πραότητάς του, ακόμα και σήμερα, δεν έχει δώσει συγχαρητήρια, στον ομόλογό του, προπονητή της ομάδας που κατέκτησε τον τίτλο.

Φυσικά, κανείς δεν είναι υποχρεωμένος να αποδεχθεί την ανωτερότητα του αντιπάλου και, ασφαλώς, δεν οφείλει να την αναγνωρίσει. Θα μπορούσε, όμως, στο όνομα του ποδοσφαίρου, του αθλητισμού, του fairplay ή -εν πάσει περιπτώσει- στο όνομα του ιδιαίτερου πνεύματος που πρέπει να υπάρχει ανάμεσα στους ανθρώπους του αθλητισμού, να κάνει την καρδιά του πέτρα και να πει ένα τυπικό «συγχαρητήρια».

Δε θα άλλαζε τον κόσμο, μία τέτοια ενέργεια. Θα μπορούσαν, όμως, κυρίως οι άνθρωποι του αθλητισμού, που αποδεδειγμένα ιδρώνουν για το καλύτερο αποτέλεσμα μέσα στον αγωνιστικό χώρο, αντί να ρίχνουν λάδι στη φωτιά, να δώσουν την ευκαιρία σε ένα νέο παιδί, που ενδεχομένως να μεγαλώνει σε ένα προβληματικό κοινωνικό, οικονομικό, οικογενειακό και πολιτικό περιβάλλον να σκεφτεί ότι με τη βία δε θα λυθούν τα προβλήματά του. Και ότι ίσως, αντί να δώσει ραντεβού θανάτου κάπου στην Αττική Οδό, με ένα στειλιάρι στο χέρι, να χειροκροτήσει τον αντίπαλο.

Ο δρόμος που έκαναν οι πολίτες των χωρών της Ανατολικής Ευρώπης, για να επιτύχουν μία κοινωνία ελεύθερη και πιο δίκαιη ήταν μακρύς. Εύλογα αναρωτιέται κανείς: διήνυσαν όλη αυτή την απόσταση, για να γίνουν χούλιγκαν και νεοφασίστες; Αυτή ήταν η ελευθερία που επεδίωκαν;

Και από την άλλη μεριά, εμείς που γεννηθήκαμε και ζήσαμε ελεύθεροι: Είμαστε σίγουροι ότι δεν έχουμε απομακρυνθεί από την Ελευθερία που φανταζόμαστε ότι έχουμε; Μήπως θα πρέπει να ανησυχούμε ότι, θα έρθει η ώρα, που θα πρέπει να διανύσουμε κι εμείς αντίστοιχα μεγάλη απόσταση, για να ανακτήσουμε τα αυτονόητα;

Η απόσταση του Ζάγκρεμπ από την Αθήνα είναι 1.478 χλμ. Για να τον διανύσει κάποιος χρειάζεται 15 ώρες. Την ίδια ώρα που ο δρόμος για την Ελευθερία μακραίνει, με τη δική μας αδιαφορία, ανοχή ή και συναίνεση, η απόσταση του Ζάγκρεμπ από την Αθήνα, μίκρυνε πολύ: έγινε ένας φόνος – δρόμος.

(Κώστας Καρβουναρίδης – Δικηγόρος – Διεθνές Μάστερ Αθλητικού Δικαίου και Μάνατζμεντ / Διεθνές Κέντρο Αθλητικών Σπουδών – CIES –FIFA)