ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΡΟΣΕΚΤΙΚΑ ΑΥΤΟ ΤΟ ΑΡΘΡΟ ΚΑΙ ΘΑ ΔΙΑΠΙΣΤΩΣΕΤΕ ΤΙ ΕΠΕΤΑΙ! Η άλλη επιδημία – “Οι αρνητές των εμβολίων είναι ψυχικά άρρωστοι”. Για εγκλεισμό !!! Ψυχοφασισμός !

Σας καλώ να διαβάσετε προσεκτικά αυτό το άρθρο που δημοσιεύθηκε στις 31 Αυγούστου 2022 στη Περιοδικό Ψυχιατρικής [Rivista di Psichiatria] από τον καθηγητή Giuseppe Bersani.

Το Περιοδικό Ψυχιατρικής αποτελεί μία από τις παλαιότερες επιστημονικές εφημερίδες για θέματα ψυχιατρικής στην Ιταλία.

Το άρθρο έχει ως στόχο να αποτελέσει έναν προβληματισμό σχετικά με το “ψυχικό φαινόμενο” της άρνησης της πραγματικότητας της πανδημίας του ιού covid-19.

Στο άρθρο διαβάζουμε πολύ βαριές λέξεις που υποστηρίζουν συλλογισμούς που είναι τουλάχιστον ντροπιαστικοί.

Προφανώς ο επιστημονισμός έχει ξεφύγει στα άκρα και οποιαδήποτε υπόθεση κριτικής ουσιαστικά απορρίπτεται.

Τα δραματικά συμπεράσματα είναι ότι όποιος τολμά να ασκήσει κριτική στο σύστημα είναι ηλίθιος και ο διαπρεπής συγγραφέας ελπίζει σε ένα:

“επικείμενο μέλλον η υπόθεση, αρχικά αδιανόητη, αλλά τώρα με αυξανόμενη πιθανή ρεαλιστικότητα, ότι παράλληλα με τη φωνή των λοιμωξιολόγων και των ιολόγων θα καταστεί αναγκαίο να ακουστεί και η φωνή των ψυχιάτρων, οι οποίοι τελικά θα αναγκαστούν να προβληματιστούν και να ευαισθητοποιηθούν και έτσι να θεραπεύσουν“

όσους τολμούν να εκφράσουν αμφιβολίες.

Αυτό είναι σίγουρα το τέλος της ψυχιατρικής του ανθρώπου και η αρχή της ψυχιατρικής για τη χρήση ενός συστήματος που θέλει τους αντιφρονούντες να θεραπεύονται, να αποκαθίστανται, ακόμη και στα άκρα του εγκλεισμού.

Το γεγονός ότι ένας ψυχίατρος, εκ μέρους μιας ολόκληρης κατηγορίας σε ένα σημαντικό περιοδικό, αποκαλεί ηλίθιους όσους δεν ευθυγραμμίζονται με την κυρίαρχη σκέψη, παρά τον εντυπωσιακό όγκο επιστημονικών στοιχείων σχετικά με τη θεραπεία, την επιδημιολογία και τη θνησιμότητα και παρά την ύπαρξη κραυγαλέας σύγκρουσης συμφερόντων και τις επανειλημμένες μικροκομματικές φιγούρες των θεσμικών εκπροσώπων, προϋποθέτει μια σαφή στάση απέναντι στην αναγκαστική θεραπεία, συμπεριλαμβανομένης αυτής που αποσκοπεί στην “αποκατάσταση” των αντιφρονούντων.

Το άρθρο είναι εδώ και παράτω μεταφρασμένο: https://www.rivistadipsichiatria.it/archivio/3790/articoli/37742/

Μάρτιος-Απρίλιος 2022, τόμος 57, αριθ. 2

Ψυχιατρικό Περιοδικό 2022;57(2):101-105

doi 10.1708/3790.37742

Η άλλη επιδημία

GIUSEPPE BERSANI1 (1 Minds in Network.)

Περίληψη. Το άρθρο είναι ένας προβληματισμός για το ψυχικό φαινόμενο της άρνησης της πραγματικότητας της πανδημίας covid-19, των επιστημονικών ερευνητικών δεδομένων σχετικά με αυτήν και των θεραπευτικών σκοπών του εμβολίου και των εθνικών και διεθνών πολιτικών υγείας, όπως αυτό αναδύεται στο πλαίσιο των λεγόμενων κινημάτων κατά του εμβολιασμού.

Περιγράφονται τα πιθανά ψυχοπαθολογικά πλαίσια που διέπουν ή σχετίζονται με το φαινόμενο αυτό, αξιολογούνται οι ομοιότητες και οι διαφορές τους με εκείνα της κλασικής ψυχιατρικής νοσογραφίας και εξετάζονται ψυχολογικές και ψυχιατρικές ερμηνευτικές υποθέσεις που μπορούν να χαρακτηρίσουν σε κάποιο βαθμό μια τεράστια και πολύπλοκη πραγματικότητα, στη γνώση και τη διαχείριση της οποίας οι ψυχίατροι θα μπορούσαν να διαδραματίσουν πολύ πιο σημαντικό ρόλο από ό,τι σήμερα.

Λέξεις-κλειδιά. Covid-19, πανδημία, θεωρίες συνωμοσίας, εναντίωση στα εμβόλια, ψυχοπαθολογία, ψυχωσικές διαταραχές και διαταραχές προσωπικότητας.

Η παράλληλη επιδημία.

Ηλίθιοι. Είναι πολύ εύκολο να αναγάγουμε σε αυτόν τον ορισμό ένα ψυχικό φαινόμενο με εκτεταμένες κοινωνικές επιπτώσεις που παίρνει μια απολύτως απρόβλεπτη διάσταση μέχρι λίγο πριν από την παρούσα ιστορική στιγμή.

“Ηλίθιοι” είναι εκείνοι που, στο πλανητικό πλαίσιο της πανδημίας covid-19, αρνούνται την ίδια την ύπαρξή της, ή της αποδίδουν μια σκόπιμη προέλευση που αποφασίστηκε από πλασματικά παγκόσμια κέντρα εξουσίας και αποσκοπεί στον απόλυτο έλεγχο του παγκόσμιου πληθυσμού, ή δεν αναγνωρίζουν την αποτελεσματικότητα ή τη χρησιμότητα του μαζικού εμβολιασμού ή άλλων μέτρων που αποσκοπούν στον περιορισμό της, ή βλέπουν σε αυτά ένα ακόμη μέσο χειραγώγησης και ελέγχου. Το εύρος των πιθανών θεωριών είναι, στην πραγματικότητα, τεράστιο, αλλά όλες μπορούν να αναχθούν σε έναν κοινό ιδεολογικό παρονομαστή που αποκλίνει στις διάφορες μορφές του σε σχέση με προσωπικές και περιβαλλοντικές προτροπές και επιρροές: η άρνηση της πραγματικότητας της πανδημίας με τους όρους με τους οποίους εμφανίζεται σήμερα να παρουσιάζεται στην κοινή γνώμη από τα μέσα ενημέρωσης, η άρνηση της εγκυρότητας και της αντικειμενικότητας των επιστημονικών ερευνητικών δεδομένων σχετικά με αυτήν, η άρνηση του πραγματικού θεραπευτικού σκοπού των εθνικών και διεθνών πολιτικών υγείας.

Υπάρχει βέβαια μια μεγάλη εσωτερική πολυπλοκότητα του φαινομένου, που βασίζεται στην επικράτηση πολιτικά εμπνευσμένων, ψευδοεπιστημονικών, αντιεπιστημονικών, ιδεολογικών, θρησκευτικών κλπ. θέσεων. Όμως είναι σημαντικό ότι καμία επίθεση δεν κατευθύνεται ποτέ αμοιβαία μεταξύ των υποστηρικτών των διαφόρων εναλλακτικών θεωριών και ότι ο μόνος στόχος είναι η επίσημη εκδοχή και η επιστημονική άποψη για την πανδημία.

Έτσι, βλέπουμε μια άνθηση ισχυρισμών, επίσης ουσιαστικά αντικρουόμενων, αλλά ενωμένων στην άρνηση της “επίσημης εκδοχής”. “Υπάρχει μια πλανητική συνωμοσία για τον έλεγχο ολόκληρου του παγκόσμιου πληθυσμού μέσω της επιβολής υγειονομικών κανόνων που εξαλείφουν την ατομική ελευθερία”, “υπάρχουν κέντρα εξουσίας που θέλουν τον απόλυτο έλεγχο του κόσμου”, “όλα είναι μια επιχείρηση που οργανώνεται και ελέγχεται από τη Big Pharma για να αυξήσει τα κέρδη της”, “με τα εμβόλια εισάγονται μικροτσίπ στο σώμα για να συλλέγουν δεδομένα για όλες τις δραστηριότητές μας”, “τα εμβόλια αλλάζουν τον γενετικό μας κώδικα, μας καθιστούν στείρους, μας μετατρέπουν σε όντα ανίκανα να αντιδράσουν στην παρενόχληση της εξουσίας”, “η όλη πανδημία είναι απλώς μια θεϊκή τιμωρία για τα σφάλματα του σύγχρονου κόσμου”, για να αναφέρουμε μόνο μερικά από αυτά. Ένας συνωστισμός υποθέσεων που απορρίπτουν την επιστημονική θεώρηση της πανδημίας στις ρίζες της, διατυπώνουν θεωρίες χωρίς αντικειμενική βάση και ενισχύουν η μία την άλλη παρά τη συχνά αμοιβαία λογική ασυμβατότητά τους.

Ή, πιο υποδόρια και μερικές φορές από προσωπικότητες που διαθέτουν καλύτερα διανοητικά εργαλεία ή πιο έντονες τάσεις πρωταγωνιστισμού και αναζήτησης προβολής, αμφισβητούν την εγκυρότητα των επιχειρησιακών επιλογών των κυβερνήσεων, υπονομεύουν την αξιοπιστία των πολιτικών υγείας και θέτουν υπό αμφισβήτηση τη χρησιμότητα ή την αβλαβή φύση των μαζικών εμβολιασμών. Ένα φαινόμενο που στις κοινωνικές του διαστάσεις αντιτίθεται, έστω και σε μειοψηφικό αλλά πάντως αυξανόμενο βαθμό, στην ιατρική άποψη για την κατάσταση της υγείας που συνδέεται με την πανδημία, όλες τις ιστορικά πρωτοφανείς προσπάθειες επιστημονικής έρευνας, μαζικών εμβολιασμών και όλων των άλλων επικεφαλής που τέθηκαν σε εφαρμογή για την αντιμετώπιση ενός γεγονότος αφάνταστα δραματικών διαστάσεων.

Βέβαια, η ιστορία των αντιεπιστημονικών και συνωμοσιολογικών ερμηνειών της πραγματικότητας και της κοινωνικής δυναμικής δεν ξεκίνησε με την πανδημία και, για να μείνουμε μόνο σε γνωστά παραδείγματα των πολύ πρόσφατων χρόνων, έχει εκφραστεί με μια τεράστια ποικιλία περιεχομένου και αποχρώσεων, από τις θεωρίες της λεγόμενης “επίπεδης γης” μέχρι τις θεωρίες των “αρνητών” (των γενοκτονιών, της προσελήνωσης, της επίθεσης στους Δίδυμους Πύργους κ.λπ. ), στους θεωρητικούς των εσκεμμένα καταστροφικών επιπτώσεων των “χημικών ιχνών” που απελευθερώνονται από τα αεροσκάφη (που ακόμη και σήμερα ορισμένοι no-vaxers θεωρούν ως την εσκεμμένη αιτία των χαμηλών επιπέδων βιταμίνης D και των υψηλών επιπέδων ομοκυστεΐνης στον γενικό πληθυσμό), στους υποστηρικτές της λεγόμενης “βιοδυναμικής γεωργίας”, στους οπαδούς της θεωρίας συνωμοσίας QAnon, ιδιαίτερα δημοφιλούς στις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά ευρέως διαδεδομένης σε όλο τον κόσμο, ακόμη και με έντονη πολιτική έμπνευση, η οποία ισχυρίζεται την ύπαρξη μιας παγκόσμιας συνωμοσίας που καθοδηγείται από παγκόσμια δίκτυα παιδόφιλων, εβραϊκές αιρέσεις κ.λπ. (1).

Το Cultic Milieu, που περιγράφηκε από τον Campbell το 1972 (2), προσδιορίζει τη διάσταση των υποκουλτούρων, που, ακόμη και μεταξύ τους ετερογενείς, ενώνονται από την απριοριστική, προ-ιδεολογική αντίθεση σε κάθε μορφή κοινής κοινωνικής, πολιτικής ή επιστημονικής κουλτούρας, ακόμη και ενάντια σε κάθε μορφή ορθολογικής απόδειξης, και μπορεί να θεωρηθεί το έδαφος ανάπτυξης, σήμερα πρωτοφανών διαστάσεων, της σημερινής απόρριψης των δεδομένων της επιστημονικής γνώσης.

Είναι, βέβαια, δυνατό να παρατηρήσουμε μια εξέλιξη του φαινομένου, που προηγουμένως περιοριζόταν περισσότερο σε περιορισμένες (ή τουλάχιστον όχι πολύ αναδυόμενες) πραγματικότητες, που δεν προκλήθηκε από συγκεκριμένες ιστορικές καταστάσεις όπως η παρούσα, αλλά τώρα εκρήγνυται σε πλανητικό επίπεδο σε μια διάσταση πραγματικά παράλληλη με την εξέλιξη της ίδιας της πανδημίας. Ένας γαλαξίας θεωριών ή πεποιθήσεων, που με ψυχιατρικούς όρους θα μπορούσαμε να ονομάσουμε “αυτιστικό”, που αρθρώνονται μεταξύ φαντασιοπληξίας και εναλλακτικής ιατρικής, οι οποίες δεν χρειάζονται κανένα έλεγχο της αλήθειας για να γεννηθούν, να ενισχυθούν, να αναπτυχθούν και να διαδοθούν.

Στο βάθος του φαινομένου, μια “μηχανή” ανεξέλεγκτης ισχύος, το “διαδίκτυο”, το οποίο με τις απεριόριστες δυνατότητές του για τη διάδοση της πληροφορίας και την εγκάρσια επικοινωνία, σε ένα πλαίσιο αποσυντονισμού που επιτρέπει στον καθένα να προβάλλει ερμηνείες και θεωρίες που δεν υπόκεινται στον κριτικό έλεγχο της επάρκειας και της αντικειμενικότητας, προσφέρει σε έναν εξίσου απεριόριστο παγκόσμιο πληθυσμό οράματα της πραγματικότητας που γίνονται αποδεκτά όχι για την εγκυρότητά τους, αλλά για το γεγονός και μόνο ότι ανταποκρίνονται σε κάποιο βαθμό στις ανάγκες για νόημα που βιώνει ο καθένας ατομικά και κοινωνικά, έστω και ασυνείδητα.

Σήμερα, λοιπόν, βρισκόμαστε αντιμέτωποι με ένα αναδυόμενο φαινόμενο, οι διαστάσεις του οποίου φαίνεται να διευρύνονται σταδιακά, με τρόπο αρθρωτό, σε διάφορα κοινωνικά στρώματα, ανεξάρτητα από το πολιτισμικό επίπεδο, την οικονομική κατάσταση, τα επαγγελματικά προσόντα, το ιδεολογικό ή θρησκευτικό υπόβαθρο, το οποίο ασφαλώς ευνοείται από βασικές εκπαιδευτικές ελλείψεις, αλλά δεν εμποδίζεται από την απουσία τους, η οποία, αν και θεμελιώθηκε και τροφοδοτήθηκε κεντρικά από τη δράση του Διαδικτύου, της ανεξέλεγκτης σφαίρας της πληροφορίας (3), των ιστότοπων διάδοσής της, των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, των φόρουμ, επεκτείνεται στις διεκδικήσεις της σε όλα τα δυνατά κανάλια διάδοσης (Τύπος, τηλεόραση, δημόσιες διαδηλώσεις). Μια “μάζα”, η οποία από τον εξαϋλωμένο χώρο του διαδικτύου παίρνει μορφή σε διαδηλώσεις στους δρόμους, πορείες, συγκεντρώσεις κατά της απαγόρευσης του εμβολιασμού. Μια νέα μορφή “μαζικής ανατροπής” που ο Canetti το 1960 (4) σίγουρα δεν θα μπορούσε να προβλέψει.

Δεδομένου όμως ότι στην πιο συνηθισμένη έκφρασή του, αν όχι στην ίδια τη βασική δομή της οργάνωσής του, το κεντρικό στοιχείο του φαινομένου συνίσταται στην άρνηση της πραγματικότητας και στην αντικατάσταση της αντικειμενικής όρασής της από πεποιθήσεις που είναι αποκομμένες από την επαλήθευσή της, είναι δυνατόν να αναρωτηθούμε αν μια ερμηνεία του ίδιου αυτού φαινομένου, η οποία περιλαμβάνει επίσης εκτιμήσεις μιας ειδικά ψυχοπαθολογικής τάξης, μπορεί να συμβάλει στην κατανόηση μιας κατάστασης της οποίας οι πρωταγωνιστές εμπίπτουν, κατά την κοινή αντίληψη, στον ορισμό των “ηλιθίων”;

Δεν πρόκειται, φυσικά, για ψυχιατρικοποίηση της διαφωνίας, αποδίδοντας παθολογική αξία σε απόψεις ή συμπεριφορές που δεν συμφωνούν με εκείνες που είναι ευρύτερα αποδεκτές από την κοινή γνώμη ή υποστηρίζονται από τους θεσμούς, αλλά για προσπάθεια επίτευξης ενός πιο συνεκτικού βαθμού γνώσης μιας κατάστασης στην οποία ένας προφανής παραλογισμός φαίνεται να παίζει το ρόλο του πρωταρχικού παράγοντα.

Η άρνηση της πανδημίας, σε όλες τις πολύμορφες σημασίες της, είναι ένα κατεξοχήν κοινωνικό φαινόμενο και, όπως ήδη αναφέρθηκε, βασίζεται και τροφοδοτείται από τον ιστό, από την άπειρη ποσότητα δεδομένων κάθε είδους, επαληθεύσιμων και μη, που περιφέρονται στη σφαίρα των πληροφοριών στην οποία βυθιζόμαστε, συχνά ασυνείδητα, μέσα.

Είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς πόσο ο κάθε υποστηρικτής μιας από τις πολλές εναλλακτικές θεωρίες θα την είχε αναπτύξει και διατηρήσει αν ήταν απομονωμένος από το πολιτισμικό και, κυρίως, επικοινωνιακό πλαίσιο στο οποίο ανήκει, κυρίως αυτό που βασίζεται στην ηλεκτρονική πληροφόρηση.

Τι είναι όμως αυτό που διαφοροποιεί την ατομική καταδιωκτική πεποίθηση για την ύπαρξη μιας παγκόσμιας συνωμοσίας που αποσκοπεί στον έλεγχο όχι μόνο του υπόλοιπου κόσμου, αλλά και του ίδιου του εαυτού του, από την ίδια πεποίθηση που βιώνεται σε ένα πλαίσιο διακίνησης μέσω των μέσων ενημέρωσης; Είναι προφανές ότι, όταν εξάγονται από τη διάθεση του διαμοιρασμού της πληροφορίας, ορισμένα ζητήματα μπορούν να εμπίπτουν με απόλυτη ακρίβεια στη σφαίρα μιας αυστηρά ψυχοπαθολογικής, αν όχι ειδικά παραληρηματικής, έννοιας.

Ποιος ψυχίατρος θα δίσταζε περισσότερο από μερικά δευτερόλεπτα να κάνει διάγνωση όταν θα ερχόταν αντιμέτωπος με τον άκριτο ισχυρισμό ότι ένα άτομο θέλει να του εμφυτευτεί ένα μικροτσίπ γραφενίου κάτω από το δέρμα του, το οποίο θα μεταδίδει δεδομένα για όλες τις πτυχές της ύπαρξής του σε μυστηριώδεις σταθμούς εξουσίας μέσω τεχνολογιών 5G καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του, και το οποίο θα είναι σε θέση να επηρεάσει τη συμπεριφορά του ή ακόμη και την επιβίωσή του;

Ή πόσοι ψυχίατροι δεν έχουν ήδη ακούσει πολλές φορές κατά τη διάρκεια των συναντήσεων με τους ψυχωτικούς ασθενείς τους να μιλούν για μικροτσίπ-φαντάσματα που έχουν ήδη εμφυτευτεί κάτω από το δέρμα, στα δόντια, στον εγκέφαλο…;

Πόσοι ψυχίατροι θα αμφισβητούσαν ότι μπορούν να χαρακτηρίσουν ως ψυχοπαθολογική, ή συγκεκριμένα παραληρηματική, την ακλόνητη πεποίθηση ότι ο θάνατος οποιουδήποτε δημόσιου διαδηλωτή της ύπαρξης της πανδημίας ή της χρησιμότητας του εμβολίου πρέπει να αποδοθεί όχι στις προφανείς φυσικές αιτίες θανάτου, από κόβιντ ή άλλες, αλλά στη σκόπιμη δράση κέντρων εξουσίας, που συνδέονται με κυβερνήσεις και φαρμακευτικές εταιρείες, με κίνητρο τη φυσική εξόντωση όλων των αντιπάλων τους;

Τι διαφοροποιεί τις μαζικές “θεωρίες” από τις ατομικές “παραληρηματικές πεποιθήσεις” που αναγνωρίζουμε ως τέτοιες στα άτομα που ορίζουμε ως ψυχωτικά;

Τι διαφοροποιεί τη στάση της εκ των προτέρων δυσπιστίας απέναντι σε κάθε μορφή οδηγίας από τους θεσμούς που χαρακτηρίζει κάθε πτυχή του κόσμου της άρνησης από τη βασική στάση καχυποψίας και ερμηνευτικότητας που συναντάμε σε παρανοϊκές προσωπικότητες δομικά προσανατολισμένες σε αναλύσεις καταδιωκτικού χαρακτήρα;

Τα παραδείγματα από την κλασική κλινική ψυχοπαθολογία θα μπορούσαν να είναι ατελείωτα. Από τους “μαχητικούς φανατικούς” του Schneider, με το “επεκτατικό τους δελτίο” (5), στους “παρανοϊκούς παθιασμένους ιδεαλιστές” (6) των Dide και Guiraud, στο “παραλήρημα της ερμηνείας” (στις λιγότερο εντυπωσιακές μορφές του) (7) των Serieux και Capgras, σύμφωνα με μια πολυμορφία ορισμών που συμπίπτει με την ακραία διαβλητότητα των επιμέρους εκδηλώσεων και των διαφορετικών πλαισίων έκφρασής τους.

Αλλά το κεντρικό σημείο συνίσταται στη διάκριση μιας πεποίθησης που στο μεμονωμένο υποκείμενο θα οριζόταν με βεβαιότητα ως παραληρηματική από την ίδια πεποίθηση που βιώνεται σε ένα κοινό πλαίσιο μέσα σε συγκεκριμένες υποκουλτούρες, όπως με πολύ σαφή, αν και ποικιλόμορφο τρόπο, φαίνεται να είναι αυτή ενός μέρους του κόσμου που δεν έχει εμβόλια.

Το DSM-5 (8) διευκρινίζει ότι για να είναι ένα τέτοιο παραλήρημα, ανεξάρτητα από το θέμα του, θα πρέπει κανονικά να μην είναι αποδεκτό από την κουλτούρα ή την υποκουλτούρα στην οποία ανήκει το υποκείμενο, αποκλείοντας έτσι εκ των πραγμάτων τη διάγνωση του παραληρήματος λόγω πεποιθήσεων, όπως η συντριπτική πλειονότητα των θεωριών συνωμοσίας στον τομέα της μη χορήγησης εμβολίων, τις οποίες πράγματι συμμερίζεται η εν λόγω υποκουλτούρα.

Αυτό όμως ανοίγει το διάλογο στο σύνθετο θέμα των πεποιθήσεων που μοιάζουν με αυταπάτες (9), εκείνων ακριβώς των πεποιθήσεων, οι οποίες μόνο στο βαθμό που είναι κοινές, ξεφεύγουν τυπικά από τη διαγνωστική πλαισίωση στο πλαίσιο μιας ψυχωσικής διαταραχής, από την οποία, στο επίπεδο της ατομικής πεποίθησης, δεν φαίνεται να διακρίνονται τυπικά.

Αλλά μετατοπίζοντας το επίκεντρο της προσοχής στο ατομικό επίπεδο εμπλοκής των εμπειριών άρνησης ή ερμηνείας της πραγματικότητας και εμμένοντας ακόμη και στην πιο αναγωγική, άκριτη και θεσμική ταξινόμηση των ψυχιατρικών διαταραχών, αυτή του DSM-5, είναι εύκολο να δούμε πώς τα διαγνωστικά κριτήρια ορισμένων διαταραχών προσωπικότητας ή ορισμένων ψυχωσικών διαταραχών παρουσιάζουν μια μοναδική, αν και ποικιλόμορφη, σύμπτωση με ιδεολογικές πτυχές που χαρακτηρίζουν τον εξίσου ποικιλόμορφο γαλαξία των αρνητών της πανδημίας και των αντιπάλων των εμβολίων.

Ας σκεφτούμε τα κριτήρια για τις παρανοϊκές και σχιζοτυπικές διαταραχές προσωπικότητας, με τη “διάχυτη δυσπιστία και καχυποψία” στην πρώτη περίπτωση και τις “αντιληπτικές και γνωστικές διαστρεβλώσεις και εκκεντρικότητες” στη δεύτερη, εκτός από ολόκληρο τον κατάλογο των διαγνωστικών κριτηρίων που περιγράφηκαν, που εκπληκτικά βρίσκονται σε πολλές από τις δηλώσεις και τις συμπεριφορές των αρνητών.

Σκεφτείτε τα κριτήρια για την παραληρηματική διαταραχή, που στο παρελθόν περιγράφονταν πολύ πιο σημαντικά με τον όρο Παράνοια, με την “πεποίθηση του ατόμου ότι είναι αντικείμενο συνωμοσίας, εξαπατάται, κατασκοπεύεται, παρακολουθείται, δηλητηριάζεται…”.

Σκεφτείτε τη σύμπτωση αυτών των πτυχών με τις στάσεις και τις πεποιθήσεις των συνωμοσιολόγων, των αρνητών, των no-vax, μερικές φορές ουσιαστικά δυσδιάκριτες ως προς το περιεχόμενο της σκέψης, η οποία στην προβολή από το άτομο στις μάζες δεν επιτρέπει μια απόλυτη ομολογία με πραγματικές ψυχιατρικές κατηγορίες, αλλά δηλώνει ένα φαινόμενο απόλυτης καινοτομίας και πολυπλοκότητας, που μόνο εν μέρει μπορεί να αποδοθεί σε σχηματοποιήσεις αυστηρά διαγνωστικού χαρακτήρα.

Όμως η πολυπλοκότητα που συνδέεται με την αριθμητικότητα, δηλαδή η κοινή επανάληψη πτυχών της ψυχοπαθολογίας σε μεγάλους πληθυσμούς, καθιστά δυνατή την υπόθεση ότι βρισκόμαστε αντιμέτωποι με την εικόνα της στατιστικής εμφάνισης μιας ποσότητας περιπτώσεων που ατομικά εμπίπτουν στις διαγνώσεις της παρανοϊκής ή σχιζοτυπικής διαταραχής προσωπικότητας, αν όχι και της πραγματικής παραληρηματικής διαταραχής, ή τουλάχιστον περιπτώσεων που φέρουν σημαντικά διαγνωστικά γνωρίσματα με αυτή την έννοια, που σίγουρα δεν περιγράφονται ή δεν μπορούν να προβλεφθούν σε τέτοιες διαστάσεις πριν από την παρούσα ιστορική στιγμή.

Φυσικά, η σχέση μεταξύ των αλλοιώσεων της προσωπικότητας και της προσκόλλησης σε θεωρίες συνωμοσίας ήταν πάντα εμφανής, ακόμη και σε εποχές πριν από την τρέχουσα πανδημία (10,11).

Όμως η σημερινή αποτελεί μια απολύτως νέα κατάσταση στις διαστάσεις της, η οποία διαπλέκεται και έρχεται σε αντίθεση με την άλλη απολύτως νέα κατάσταση της πανδημίας με πλανητική εξάπλωση, με τη σχετική “πανδημία της πληροφορίας”, τον τεράστιο όγκο πληροφοριών και απόψεων σχετικά με αυτήν, την προέλευσή της, τις εξελίξεις της και τους πιθανούς τρόπους αντιμετώπισής της (12).

Θα μπορούσαμε να υποθέσουμε ότι είναι ακριβώς αυτός ο τελευταίος παράγοντας που παίζει ρόλο στην ανάδειξη και την αποκάλυψη των υφιστάμενων ψυχικών μηχανισμών, αρχαϊκών μηχανισμών, όπως οι ερμηνευτικοί, που στη συνέχεια δομούνται στο πλαίσιο της καταδιωκτικής επεξεργασίας, με όλο το ευρύ φάσμα των πιθανών εκφράσεων περιεχομένου, οι οποίες στο ιστορικό πλαίσιο που προηγήθηκε της πανδημίας περιορίζονταν στην έκδηλη έκφρασή τους σε μια μειοψηφία, ή ίσως μόνο σε μια φαινομενική μειοψηφία, του πληθυσμού, και οι οποίες με την πανδημία, μέσω ενός είδους ομαδικής ψυχικής μετάδοσης, μπόρεσαν να καταλάβουν τη σκηνή της ατομικής και συλλογικής συνείδησης.

Η ταυτόχρονα παγκόσμια και μυστηριώδης διάσταση της απειλής (είναι προφανές ότι οι επιστημονικές γνώσεις σχετικά με την covid-19, αν και έχουν προχωρήσει με πρωτοφανή ταχύτητα, δεν είναι ακόμη πειστικές) φαίνεται ότι προκάλεσε την ενεργοποίηση αυτών των μηχανισμών ακόμη και σε άτομα που προηγουμένως δεν ήταν επιρρεπή στην ανάπτυξή τους. Πράγματι, η γενική σχέση μεταξύ της εμπειρίας του στρες, όπως στην προκειμένη περίπτωση ο φόβος της μετάδοσης, οι περιορισμοί, ο εγκλεισμός, η κοινωνική απομόνωση κ.λπ., και η ψυχοπαθολογική αντίδραση που χαρακτηρίζεται περισσότερο ή λιγότερο με την έννοια της προβολής, φαίνεται να αναγνωρίζει στην εμπειρία της πανδημίας έναν παράγοντα ενεργοποίησης αντιδράσεων σε κοινωνικό επίπεδο πρωτοφανών διαστάσεων. Υπό αυτή την έννοια, η προσκόλληση σε θεωρίες συνωμοσίας συμβάλλει φυσικά στην άσκηση πρωταρχικού ρόλου στις ψυχολογικές στάσεις που συνδέονται επίσης με ουσιαστικές επιχειρησιακές επιλογές, όπως είναι πρώτα και κύρια η απόρριψη του εμβολίου (13).

Η συναισθηματική ανταπόκριση στη σοβαρότητα της απειλής φαίνεται να βρίσκει το γνωστικό και ψευδο-ορθολογικό της περιεχόμενο στις πληροφορίες που παράγονται και διαδίδονται στο διαδίκτυο και την ενίσχυσή της στη δυνατότητα μαζικού διαμοιρασμού που προσφέρει αυτό, σε τέτοιο βαθμό ώστε να συγκροτεί, στον απεριόριστο χώρο των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, ένα νέο πραγματικό αίσθημα του ανήκειν στον κόσμο της εναντίωσης στο “προσχηματισμένο” και “επίσημο” όραμα της επιδημίας, καθιστώντας έτσι δυνατές ρητές μαζικές εκδηλώσεις διαφωνίας, που εξελίσσονται και αρθρώνονται σε πολιτικά οράματα, ακόμη και αν δεν είναι ήδη συγκεχυμένα ιδεολογικά.

Ταυτόχρονα, όμως, σε ένα παράλληλο επίπεδο, η άρνηση της πραγματικότητας της πανδημίας θα μπορούσε σε πολλές περιπτώσεις να ερμηνευθεί ως άρνηση των προσωπικών περιορισμών του ατόμου, της αδυναμίας του και ακόμη, σε ασυνείδητο επίπεδο, της ίδιας του της θνητότητας. Έτσι όπως περιγράφτηκε, η άρνηση αποτελεί την απόλυτη άμυνα στο φόβο της μόλυνσης και του θανάτου. Ο φόβος του θανάτου, επομένως, θα συνεπαγόταν ως τελική άμυνα την ίδια του την άρνηση.

Αυτός θα μπορούσε να είναι ο μηχανισμός που λειτουργεί στις πολυάριθμες περιπτώσεις ανεμβολίαστων και σοβαρά ασθενών που δεν δέχονται νοσηλεία ή/και θεραπεία, αυξάνοντας στην πραγματικότητα, αλλά όχι στη φαντασία τους, τον πραγματικό κίνδυνο θανάτου. Από την άλλη πλευρά, είναι επίσης δυνατό να παρατηρηθεί η κατασκευή ενός οράματος που βασίζεται σε έναν ναρκισσισμό που υπερτροφεί το αίσθημα του εαυτού και απορρίπτει τις ορθολογικές εκτιμήσεις που επιχειρούν να παράσχουν μια, κατά το δυνατόν, αντικειμενική εκτίμηση της σχέσης μεταξύ της γενικής διάστασης του κινδύνου και του κινδύνου για την προσωπική ατομική ασφάλεια.

Η διάρθρωση στην έκφραση αυτής της σκέψης είναι πολύμορφη, σε ένα συνεχές μεταξύ, από τη μια πλευρά, των επιβεβαιώσεων που προσφέρει το διαδίκτυο, στο υπερτροφικό αίσθημα του εγώ σε υποκείμενα που στερούνται τα εργαλεία της πολιτιστικής επεξεργασίας και, από την άλλη πλευρά, της εκλεπτυσμένης και επαρκούς στάσης εκείνων που διαθέτουν διανοητικά εργαλεία, όπως το να καλύπτουν τον παραλογισμό των θέσεών τους με “θεωρητικό” μανδύα, με περισσότερο ή λιγότερο συνειδητό στόχο να καλλιεργήσουν ναρκισσιστικά την εικόνα τους στα μάτια της κοινής γνώμης ή να αντλήσουν οφέλη μιας πρακτικής ή πολιτικής.

Οι τηλεοπτικές ή ραδιοφωνικές συζητήσεις, τα διαδικτυακά φόρουμ και οι διαμορφωτές της κοινής γνώμης παρέχουν άπλετο χώρο και προβολή σε αυτή τη διάσταση, ταυτόχρονα ψυχολογική και σχεσιακή, η οποία διασταυρώνεται και ενισχύεται με εκείνες που συνδέονται πιο άμεσα με την ερμηνευτική στάση και την καταδιωκτική επεξεργασία, αποκομμένη από τον έλεγχο της πραγματικότητας.

Έτσι, αυτή η διάσταση, την οποία με αναγωγικούς ψυχοπαθολογικούς όρους θα μπορούσαμε να ορίσουμε ως τη μαζική εμφάνιση των χαρακτηριστικών της προσωπικότητας που περιγράφονται στις σχιζοτυπικές και παρανοϊκές διαταραχές και των πραγματικών ιδεολογικών στρεβλώσεων που περιγράφονται στις εικόνες τύπου παραληρηματικής διαταραχής, έρχεται στην πραγματικότητα να αποτελέσει ένα παράλληλο παθολογικό φαινόμενο, μια “διαφορετική επιδημία”, οι διαστάσεις της οποίας, αν και ακόμη είναι μειοψηφικές, και η εξέλιξή της φαίνεται ακόμη δύσκολο να προβλεφθεί προς το παρόν.

Σε ένα γενικότερο πλαίσιο ακαθόριστων ακόμη επιστημονικών γνώσεων σχετικά με τη φύση και την εξέλιξη της πανδημίας της covid19, αναδύεται έτσι ένα δεύτερο φαινόμενο συγκεκριμένης παθολογίας, αυτή τη φορά ψυχολογικής φύσης, με κοινωνικές διαστάσεις, όχι λιγότερο απροσδόκητες από την ίδια την πανδημία, προς την κατεύθυνση του οποίου θα ήταν ίσως απαραίτητο να ακούσουμε τη φωνή των ειδικών, των ψυχιάτρων, οι οποίοι θεωρητικά διαθέτουν περισσότερο από τους άλλους τις ικανότητες να αναγνωρίσουν, να περιγράψουν και, στο μέτρο του δυνατού, να βοηθήσουν να διακοπεί ο κύκλος της αυτο-ενίσχυσης ενός σύμπαντος σκέψης που απομακρύνεται όλο και περισσότερο από την πραγματικότητα.

Αλλά η φωνή των ψυχιάτρων, που τώρα στα μάτια της κοινής γνώμης έχουν υποβαθμιστεί από “στοχαστές” σε “εκτελεστές” (14) , δεν εμφανίζεται σχεδόν ποτέ στην απέραντη συζήτηση για κάθε πιθανή πτυχή της πανδημίας. Όταν ζητείται, η γνώμη του ψυχιάτρου ή των επιστημονικών επιστημονικών οργανώσεων, δεν προχωρά πιο πέρα το ζήτημα, κλινικά κεντρικό αλλά σχετικό με τη μία μόνο πλευρά του προβλήματος, των συναισθηματικών και συγκινησιακών συνεπειών της γενικής εμπειρίας της πανδημίας ή των ψυχοπαθολογικών αποτελεσμάτων με την πάροδο του χρόνου σε όσους έχουν πληγεί από τη νόσο.

Παρά τα αποδεικτικά στοιχεία του, το θέμα της ψυχοπαθολογίας των αρνητών της πραγματικότητας της πανδημίας δεν συγκαταλέγεται ακόμη σε αυτά που θεωρούνται ότι ενδιαφέρουν τους γιατρούς, τους διαμορφωτές της κοινής γνώμης, τις υγειονομικές αρχές και την κοινή γνώμη. Πρόκειται για ένα σύνθετο θέμα, το οποίο δεν μπορεί να αποδοθεί αναγωγικά στους λεγόμενους “ανθρώπους που τάσσονται κατά των εμβολίων”, αλλά το οποίο παρουσιάζει στο εσωτερικό του τόσες πολλές θέσεις, ώστε να απαιτεί αναγκαστικά μια σε βάθος ανάγνωση, μια αξιολόγηση και μια αρθρωτή και διαφοροποιημένη παρέμβαση εκ μέρους των εργαζομένων στον τομέα της ψυχικής υγείας.

Ίσως η υπόθεση, αρχικά αδιανόητη, αλλά τώρα όλο και πιο ρεαλιστική, ότι μαζί με τις φωνές των λοιμωξιολόγων, των ιολόγων και των διαχειριστών της δημόσιας υγείας θα πρέπει να ακούγονται και οι φωνές των ψυχιάτρων, θα μπορούσε να υλοποιηθεί στο εγγύς μέλλον, στο τέλος θα αναγκαστούν να προβληματιστούν και να συνειδητοποιήσουν την ύπαρξη και τον επείγοντα χαρακτήρα της κατανόησης και διαχείρισης, παράλληλα με την έκτακτη ανάγκη της πανδημίας του ιού covid-19, και μιας “παράλληλης επιδημίας”, της οποίας οι κοινωνικές, πολιτιστικές και ψυχικές εξελίξεις και συνέπειες θα μπορούσαν να είναι, αν είναι δυνατόν, ακόμη πιο σοβαρές και καταστροφικές από εκείνες της μολυσματικής επιδημίας.

Σύγκρουση συμφερόντων: Ο συγγραφέας δηλώνει την απουσία οποιασδήποτε σύγκρουσης συμφερόντων.

Bibliografia

1. Holoyda BJ. QAnon: a modern conspiracy theory and the assessment of its believersand. J Am Acad Psychiatry Law 2022; 50: 124-35.

2. Kaplan J, Loow H. The Cultic Milieu: oppositional subcultures in an age of globalization. Lanham, MD: Altamira Press, 2002.

3. Floridi L. La quarta rivoluzione. Milano: Raffaello Cortina Editore, 2014.

4. Canetti E. Massa e potere. Milano: Adelphi, 1981.

5. Schneider K. Psicopatologia clinica. Firenze: Sansoni Editore, 1966.

6. Dide M, Guiraud P. Psychiatrie du médecin praticien. Parigi: Le François, 1956.

7. Serieux P, Capgras J. Le follie lucide. Roma: Giovanni Fioriti Editore, 2013.

8. American Psychiatric Association. Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, V Edition (DSM-5). Arlington, VA: American Psychiatric Publishing, 2013.

9. Pierre JM. Integrating non-psychiatric models of delusion-like beliefs into forensic psychiatric assessment. J Am Acad Psychiatry Law 2019; 47: 171-9.

10. Imhoff, R, Lamberty, P. How paranoid are conspiracy believers? Toward a more fine-grained understanding of the connect and disconnect between paranoia and belief in conspiracy theories. Eur J Soc Psychol 2018; 48: 909-26.

11. Barron D, Morgan K, Towell T, Altemeyer B, Swami V. Associations between schizotypy and belief in conspiracist ideation. Pers Individ Diff 2014; 70: 156-9.

12. Biondi M, Iannitelli A. CoViD-19 and stress in the pandemic: “sanity is not statistical”. Riv Psichiatr 2020; 55: e1-e6.

13. Simione L, Vagni M, Gnagnarella C, Bersani G, Pajardi D. Mistrust and beliefs in conspiracy theories differently mediate the effects of psychological factors on propensity for COVID-19 vaccine. Frontiers in Psychology 2021; 12: 683684.

14. Bersani G. Le “voci” dello psichiatra e la metamorfosi da “pensatore” ad “operatore”. Riv Psichiatr 2020; 55: 379-’83.

ΠΗΓΗ: https://www.maurizioblondet.it/speranza-dopo-il-26-ottobre-continua-la-vaccinazione/