Με την ευχή να έρθει η μέρα που οι επίορκοι της “δικαιοσύνης”, θα εκτελεστούν από ΕΘΝΙΚΗ ΠΑΤΡΙΩΤΙΚΗ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ…

Η δικαιοσύνη, ως βασική έννοια της φιλοσοφίας, διαμόρφωσε καθοριστικό ρόλο στην αρχαία ελληνικής πολιτικής σκέψη όσο και των σύγχρονων δημοκρατιών. Ο φιλοσοφικός διάλογος για τη δικαιοσύνη στην αρχαία Ελλάδα, ιδίως μέσα από τα έργα στοχαστών όπως ο Πλάτωνας και ο Αριστοτέλης, έχει αφήσει ένα διαρκές αποτύπωμα στις αρχές και τις πρακτικές της δικαιοσύνης στις σύγχρονες δημοκρατικές κοινωνίες.

Η δικαιοσύνη, οριζόταν ως αγαθό που δεν στοχεύει στην ευδαιμονία αυτού που την ασκεί, αλλά στον άλλον άνθρωπο. Συνεπώς είναι η μεγίστη των αρετών γιατί δεν ασκείται για ίδιο όφελος, αλλά προς χάριν τρίτου. Η δικαιοσύνη έχει την πηγή της στην ανιδιοτέλεια και την ελευθερία της ψυχής, που πάντα ενεδρεύει η ανάγκη για νομοτέλεια.

Ο ενάρετος άνθρωπος κατά τον Πλάτωνα έπρεπε να έχει τέσσερις θεμελιώδεις αρετές που είναι: η σοφία, η ανδρεία, η σωφροσύνη και η δικαιοσύνη.

Ο Αριστοτέλης διακρίνει τρία είδη δικαιοσύνης:

Τη διανεμητική που απονέμεται με βάση την αξία του ανθρώπου. Για τους δημοκρατικούς όμως αξία αποτελεί η ελευθερία, για τους ολιγαρχικούς ο πλούτος ή η καταγωγή και για τους αριστοκρατικούς η αρετή. Το διανεμητικό δίκαιο δεν περιορίζεται στην αναγνώριση των δικαιωμάτων τους ενός ή του άλλου, όπως κάνει η ιδιωτική ηθική και η καντιανή δικαιοσύνη, αλλά συνιστά εφαρμογή, πραγματοποιήσιμη της δικαιοσύνης. Προϋποθέτει επομένως την ύπαρξη δημοσίων αρχών που πρέπει να κυριαρχούνται από την ιδέα της δικαιοσύνης και τη θέληση να την κάνουν να επικρατήσει σε κάθε περίπτωση.

Τη διορθωτική που απονέμεται με βάση την αρχή ότι όλα τα άτομα είναι ίσα μεταξύ τους. Η άνιση μεταχείριση όμως των ίσων είναι εξίσου άδικη της ίσης μεταχείρισης των ανίσων. Η επιείκεια ως μέρος της πρωτογενούς πραγμάτωσης της δικαιοσύνης καλύπτει το κενό και την έλλειψη που εμφανίζει ο νόμος που δεν διακρίνεται για την πληρότητα και την ακρίβεια που παρατηρείται στο χώρο των θετικών επιστημών.

Της αμοιβαιότητας που οφείλεται στην ελεύθερη βούληση των μελών της κοινωνίας και είναι ιδιαίτερα σημαντική γιατί συντελεί στην ενότητά της.

Στην αρχαία Αθήνα

Στην Αθήνα, είχαν δικαστικές αρμοδιότητες η Εκκλησία του Δήμου, οι Εννέα Άρχοντες και οι Έξι Θεσμοθέτες, αλλά το πιο σημαντικό δικαστήριο ήταν αυτό της Ηλιαίας. Για τις υπόλοιπες ελληνικές πόλεις, πλην της Σπάρτης και της Γορτύνας στην Κρήτη, γνωρίζουμε μόνο ορισμένες όψεις του συστήματος απονομής της δικαιοσύνης. Στα βασιλικά, ολιγαρχικά και τυραννικά καθεστώτα η δικαιοσύνη βρισκόταν στα χέρια των ισχυρών. Στη Σπάρτη, τα όργανα απονομής της δικαιοσύνης ήταν οι δύο βασιλείς, η Γερουσία και οι Πέντε Έφοροι.

Στην αρχαία Αθήνα, ο Δράκων ήταν ο πρώτος που μετρίασε την ποινή για τους φόνους, κάνοντας διάκριση μεταξύ φόνου εξ αμελείας και φόνου εκ προθέσεως. Ο πρώτος είχε ως αποτέλεσμα την εξορία, ενώ ο δεύτερος τον θάνατο. Η σημαντικότερη θετική συνέπεια της νομοθεσίας του Δράκοντα ήταν η εξάλειψη του φαινομένου της εκδίκησης, που μέχρι τότε θεωρείτο “καθήκον” της οικογένειας του σκοτωμένου.

Τα πιο ειδεχθή εγκλήματα, όπως η δολοφονία, η αιμομιξία, η παιδεραστία, η επαφή με τα πτώματα και η βεβήλωση των ασύλων και των ιερών δασών. Οι τρόποι εκτέλεσης των καταδικασμένων ήταν ο θάνατος. Η ποινή της φυλάκισης δεν υπήρχε στην αρχαιότητα. Οι συνήθεις ποινές ήταν τα πρόστιμα και ο θάνατος.

Η προσωποκράτηση διαρκούσε λίγες ημέρες, μέχρι να πληρωθεί το πρόστιμο ή να θανατωθεί ο κρατούμενος. Οι δίκες με πολιτική σκοπιμότητα ήταν συχνές, ειδικά στην Αθήνα, όπως του Σωκράτη και του Αναξαγόρα.

Κατηγορώντας τον Αναξαγόρα, οι αντίπαλοι του Περικλή σκόπευαν να πλήξουν τον μεγάλο πολιτικό, που ήταν φίλος του, ενώ οι αντίπαλοι του Σωκράτη ήταν μάλλον οι αντιδημοκρατικοί που τον έσυραν στο δικαστήριο, γιατί αμφισβητούσε το θεσμό της επιλογής αρχόντων με κλήρωση.

Τα πολλά λόγια είναι φτώχεια στις αθηναϊκές δίκες, οι αντίδικοι δεν είχαν απεριόριστο χρόνο για τις αγορεύσεις τους. Όταν άρχιζε να αγορεύει ο πρώτος αντίδικος, άνοιγε η οπή μιας κλεψύδρας γεμάτης με νερό και όταν η κλεψύδρα άδειαζε, η αγόρευση σταματούσε. Το ίδιο επαναλαμβανόταν και με τον δεύτερο αντίδικο, επομένως η κατανομή του χρόνου ήταν απόλυτα δίκαιη για όλους. Φαίνεται όμως ότι ανάλογα με τη σοβαρότητα της δίκης, επιλέγονταν μεγαλύτερες ή μικρότερες κλεψύδρες.

Επίσης, στα αθηναϊκά δικαστήρια ο ίδιος ο κατηγορούμενος αναλάμβανε την υπεράσπισή του. Μόνο σε ειδικές περιπτώσεις που αδυνατούσε να εκφωνήσει λόγο, δινόταν το δικαίωμα σε συγγενείς ή φίλους να τον υπερασπιστούν. Το να μιλήσει κάποιος στο δικαστήριο έχοντας πάρει αμοιβή, όπως οι σημερινοί δικηγόροι, δεν ήταν μόνο ανυπόληπτο, αλλά συνιστούσε αδίκημα.

Ο κίνδυνος της δωροληψίας της δικαιοσύνης, διέφερε απο απλούς πολίτες σε αξιωματούχους. Ενώ οι απλοί πολίτες για αδικίες που αφορούσαν χρηματικές συναλλαγές, τιμωρούνταν με πρόστιμο διπλάσιο της ζημιάς που είχαν προκαλέσει, οι Αθηναίοι αξιωματούχοι που δωροδοκούνταν, αντιμετώπιζαν πολύ πιο αυστηρές ποινές: από καταβολή δεκαπλάσιου ποσού από αυτό που είχαν λάβει έως θάνατο.

Όταν κάποιος Αθηναίος ήταν υποψήφιος για κάποιο δημόσιο αξίωμα, η επιλογή του γινόταν με αυστηρά κριτήρια. Μεταξύ άλλων, εξεταζόταν αν ο υποψήφιος είχε δείξει μέχρι τότε καλή συμπεριφορά προς τους γονείς του, αν διατηρούσε οικογενειακό τάφο, αν είχε συμμετάσχει στις εκστρατείες της Αθήνας ως πολεμιστής, αν είχε καταβάλει τις εισφορές του πόλη και αν τα χρήματα που είχε στη διαθεσή του ήταν απο δίκαιες συναλλαγές.

Αρχαία Σπάρτη

Στην αρχαία Σπάρτη, οι δικαστές ήταν ταυτόχρονα και οι κυριότεροι αξιωματούχοι της εκτελεστικής και νομοθετικής εξουσίας, δηλαδή οι δύο βασιλείς, τα 28 μέλη της Γερουσίας και οι Πέντε Έφοροι. Οι βασιλείς δίκαζαν υποθέσεις που αφορούσαν τις επίκληρες κόρες, την υιοθεσία και τους δημόσιους δρόμους. Η Γερουσία δίκαζε πιο σοβαρές υποθέσεις, για τις οποίες προβλεπόταν ποινές όπως ο θάνατος, η εξορία ή η στέρηση πολιτικών δικαιωμάτων.

Το δικαστήριο των Εφόρων δίκαζε τις υποθέσεις όχι με βάση τους υπάρχοντες και ισχύοντες νόμους, αλλά σύμφωνα με τις προσωπικές περί δικαίου πεποιθήσεις τους. Αυτό τους επιτρεπόταν, αφού στην Σπάρτη δεν ίσχυε γραπτό δίκαιο, με εξαίρεση τις ρήτρες του Λυκούργου, που προβλέπει με λεπτομέρεια τα αδικήματα και τις αντίστοιχες ποινές τους.

Η δίκη από τους Πέντε Εφόρους στη Σπάρτη ήταν μια τυπική διαδικασία. Ο κατηγορούμενος έπαιρνε άδεια να μιλήσει, ενώ ακόμη μπορούσε να καλέσει και συνηγόρους ή μάρτυρες υπεράσπισης.