Στα 90ά γενέθλιά του ο συνιδρυτής της Αρχιρόδον ταράζει τα νερά στον χώρο των κατασκευών με τις αποκαλύψεις του για τις ίντριγκες και τις θυελλώδεις σχέσεις μεταξύ των μετόχων, για τον συνεταίρο που υπέκλεψε τις μετοχές και τον εκτόπισε από την εταιρεία, αλλά και το δείπνο με τον Ανδρέα Παπανδρέου και τη Δήμητρα στην Εκάλη
της Μαριάννας Τζάννε
Ο αειθαλής οικοδεσπότης χαιρετούσε από νωρίς εγκάρδια τους δεκάδες προσκεκλημένους του, εγκαταλείποντας για λίγο το κτήμα του Μαραθώνα με τις 3.000 ροδιές, που αποτελεί το ησυχαστήριό του και το μεγάλο του πάθος τα τελευταία οκτώ χρόνια. Ο ενθουσιασμός και η ευτυχία είναι ζωγραφισμένες στο πρόσωπό του, που έχουν σημαδέψει ο ήλιος και οι κακουχίες της ερήμου. Εχει την όψη 70άρη, η αφορμή όμως για την εαρινή σύναξη στην κατάμεστη αίθουσα του «Intercontinental», την περασμένη Κυριακή, προδίδει την πραγματική του ηλικία.
Η 17η Απριλίου είναι μια σημαδιακή επέτειος για τον συνιδρυτή της Αρχιρόδον, Γιάννη Ανδρόπουλο, που επέλεξε να σφραγίσει τα 90ά γενέθλιά του με την παρουσίαση ενός αυτοβιογραφικού βιβλίου που συμπυκνώνει το οδοιπορικό ενός ολόκληρου αιώνα.
Ενα αποκαλυπτικό και συγχρόνως διδακτικό αφήγημα για όλους τους νεότερους που ξεκινά το 1926 από το Λειβάρτζι Καλαβρύτων, τον τόπο όπου γεννήθηκε, και αποτυπώνει την οδύσσεια του τεχνικού κλάδου στο εξωτερικό, τις δυσκολίες και τα επιτεύγματα την εποχή της πετρελαϊκής άνθησης, επιφυλάσσοντας σημαντικές αποκαλύψεις, που για χρόνια αποτελούσαν κρυμμένα μυστικά.
Ο αναγνώστης θα εκπλαγεί από τις θυελλώδεις σχέσεις των μετόχων, τα πάθη, τις ίντριγκες και τα ρίσκα που παρ’ ολίγον να τινάξουν στον αέρα το κατασκευαστικό οικοδόμημα της Αρχιρόδον, σφραγίζοντας για έξι δεκαετίες την πορεία της από την Ελλάδα μέχρι την Αφρική, τη Μέση Ανατολή και την Αμερική.
Η ιστορία της ζωής του Γιάννη Ανδρόπουλου γράφτηκε στις δύσκολες εποχές του Μεσοπολέμου και του Εμφυλίου και πέρασε από σαράντα κύματα. Ηταν όμως γραφτό να του δώσει τόση δύναμη και πλούτο, που τον κατατάσσουν σε μία από τις σημαντικότερες εν ζωή προσωπικότητες του κατασκευαστικού κόσμου. Η καλή του τύχη είχε διαγνωστεί από νωρίς.
Από την εποχή που ο Γερμανός στρατιώτης τον πέρασε για παιδί και με μια κλωτσιά τον άφησε να φύγει από τα Καλάβρυτα για το χωριό του σε ηλικία 17 ετών. Ετσι γλίτωσε από τη μεγάλη σφαγή του 1943. Στην Κατοχή τελείωσε με δυσκολία το εξατάξιο γυμνάσιο και κατάφερε να περάσει στο πολυτεχνείο και να πάρει το πτυχίο του μηχανικού.
Οι φιλοδοξίες του να ξεπεράσει τα σύνορα μιας ρημαγμένης Ελλάδας, η ισχυρή του αυτοπεποίθηση, το θάρρος αλλά και τα ρίσκα που πήρε έδωσαν στη ζωή του έναν κοσμοπολίτικο χαρακτήρα που αναδύεται μέσα από τις σελίδες της βιογραφίας του «Ενας αιώνας δράση».
Από τα σπίτια στη Γενεύη και το Παρίσι, τα ελβετικά σχολεία για τα τρία παιδιά του από δύο γάμους, τις χειμερινές διακοπές στο Γκστάαντ της Ελβετίας, τη ζωή στο Μονακό και τις Κάννες και το ράντζο στο Τέξας, το βιβλίο περιγράφει πολύ γλαφυρά τις εναλλαγές της πολυτάραχης ζωής του συνιδρυτή της Αρχιρόδον.
Μια ζωή από την οποία η χαρά και οι επιτυχίες πήγαιναν αντάμα με τον πόνο, τη θλίψη, την απογοήτευση και τις πικρίες. Από το ξεκίνημά του ο πήχης μπήκε ψηλά.
Για τον ιδιωτικό τομέα θα εγκαταλείψει τη σιγουριά της θέσης του μηχανικού που είχε στο υπουργείο Συγκοινωνιών, αξιοποιώντας τη γνωριμία του πατέρα του με τον ιδρυτή της εταιρείας Αρχιμήδης. Είχε λίγο καιρό στην κατασκευαστική όταν η εταιρεία τού ανέθεσε -αφού προηγουμένως είχε εισπράξει την άρνηση ουκ ολίγων έμπειρων στελεχών- τη θέση του διευθυντή σε ένα μεγάλο έργο στη Βεγγάζη που αφορούσε την ανακατασκευή του λιμανιού.
Ο Ανδρόπουλος πηγαίνει στη Λιβύη με άγνοια κινδύνου και το κυριότερο χωρίς στοιχειώδη γνώση της αγγλικής γλώσσας.
Τον πρώτο καιρό είναι αδύνατο να συνεννοηθεί με τους Αγγλους μηχανικούς από την επιβλέπουσα αρχή, οι οποίοι ξενίζουν με την τεχνική ορολογία τους ακόμη και τον διερμηνέα.
Απευθύνεται στο αγγλικό προξενείο και ξεκινά εντατικά μαθήματα αγγλικών από τις 9 έως τις 11 το βράδυ για μήνες, μαθαίνοντας παράλληλα ιταλικά και αραβικά.
Η Τζέντα και η γέννηση της Αρχιρόδον
Το κυνήγι για τα μεγάλα έργα υποδομών της Μέσης Ανατολής μπορεί να γέμιζε τα ταμεία της εταιρείας και να είχε εξασφαλίσει στον Γιάννη Ανδρόπουλο μια εύπορη ζωή, αλλά είχε μεγάλο προσωπικό κόστος.
Του στέρησε πολύτιμες ώρες από τα παιδιά και την οικογένειά του και λίγο έλειψε να κοστίσει και τη ζωή του ανήλικου τότε γιου του Σωτήρη, στη Σαουδική Αραβία.
Στα μέσα της δεκαετίας του ’60 η οικογένεια είχε μετακομίσει στην Τζέντα για να αναλάβει ο ίδιος τη διεύθυνση ενός σύνθετου έργου: το λιμάνι της Σαουδικής Αραβίας.
«Η καθαριότητα στην Τζέντα ήταν άγνωστη λέξη. Τα νερά ήταν μολυσμένα, τα ποντίκια αλώνιζαν σπάζοντας τις σήτες από τα παράθυρα και μπαίνοντας στα δωμάτια, ενώ οι μύγες και οι κατσαρίδες ήταν σύννεφο», περιγράφει γλαφυρά ο συγγραφέας.
Την ίδια εποχή γεννιόταν η Αρχιρόδον.
Οι μέτοχοι της Αρχιμήδης φοβούνται το ρίσκο του μεγάλου έργου και κάνουν πίσω.
Αντίθετα, στο παιχνίδι μένει η Οδών και Οδοστρωμάτων, συμφερόντων Θεόδωρου Κωνσταντόπουλου, και ένα άλλο στέλεχος και μέτοχος της Αρχιμήδης, ο Κωνσταντίνος Καρπίδας.
Ετσι δημιουργήθηκε μια νέα εταιρεία, με την επωνυμία Αρχιρόδον, με στόχο την ανάληψη έργων στο εξωτερικό.
Για να δελεάσουν τον Ανδρόπουλο και να αναλάβει την ευθύνη του έργου της Τζέντα, όπου δεν πήγαινε κανείς, του προτείνουν το 12% των μετοχών της εταιρείας (αργότερα θα διαπιστώσει ότι είχε γίνει 10%).
Εκείνος δέχεται και έκτοτε ξεκινά η μεγάλη περιπέτεια της εταιρείας στη Σαουδική Αραβία που θα την αναδείξει σε μία κορυφαία κατασκευαστική, η οποία θα αναλάβει έργα δισεκατομμυρίων δολαρίων, θα συμμαχήσει με ευρωπαϊκούς κολοσσούς και θα δημιουργήσει τέτοιους δεσμούς με τα αραβικά κράτη που θα της προτείνουν να ενταχθεί ακόμη και σε ανταγωνιστικές κοινοπραξίες προκειμένου να υπάρχει η διασφάλιση για την εκτέλεση των έργων.
Σταδιακά η εταιρεία επεκτείνεται σε νέες αγορές, δημιουργεί πάνω από 30 εταιρείες, διεισδύει στις ΗΠΑ και την Απω Ανατολή, μπαίνει στη ναυτιλία, στα πλοία ξηρού φορτίου, με την Pankar Maritime, συμμαχεί με τον Λάτση και την Petrola σε ναυπηγικά έργα στο λιμάνι του Νταμάμ, αλλά και σε ξένους τομείς προς τον κατασκευαστικό κλάδο (π.χ. η ιχθυοκαλλιέργεια) και η φήμη της εξαπλώνεται έως την Ελλάδα.
Την ίδια περίπου περίοδο ο ίδιος επενδύει σε ακίνητα και γη και αγοράζει, μεταξύ άλλων, ένα ράντζο στο Τέξας με χρήματα από την πώληση ενός διαμερίσματος στις ΗΠΑ και ένα δεκαετές δάνειο.
Εκ των υστέρων έγιναν έρευνες και γεωτρήσεις και αποδείχτηκε ότι το υπέδαφος έκρυβε πετρέλαιο και φυσικό αέριο!
Το ράντζο αυτό έχει περάσει σήμερα στη θυγατέρα του Λία, που ζει μόνιμα στην Αμερική με την οικογένειά της, και αποφέρει σημαντικό εισόδημα.
Το τηλεφώνημα του Ανδρέα και η βίλα στην Εκάλη
«Εάν είχαμε επιλέξει να επενδύσουμε στις κατασκευές στην Ελλάδα, αυτοί που κυριαρχούν σήμερα στον κλάδο ίσως να μην υπήρχαν. Εμείς τους αφήσαμε έδαφος και τους επιτρέψαμε να υπάρχουν», επισημαίνει σε άλλο σημείο της βιογραφίας του ο συγγραφέας.
Η έλευση του ΠΑΣΟΚ στην εξουσία φάνηκε να επαληθεύει την καχυποψία του ιδρυτή της Αρχιρόδον για το ασταθές οικονομικό και πολιτικό περιβάλλον στην Ελλάδα, που στο μεταξύ είχε αρχίσει να αναλαμβάνει έργα μέσω μιας νέας θυγατρικής, της Αθηνάς ΑΤΕ, η οποία τα τελευταία χρόνια έχει περάσει στον όμιλο Ιωάννου – Παρασκευαΐδη (J&P Αβαξ).
Από τις αρχές της δεκαετίας του ’80 και μετά, η Αθηνά αναλαμβάνει την κατασκευή του Ολυμπιακού Σταδίου, του Παλέ Ντε Σπορ και συμμετέχει στη Γέφυρα Ρίο – Αντίρριο.
«Ολα άλλαξαν την περίοδο εκείνη στα δημόσια έργα. Καταλύθηκαν οι αρχές της αξιοκρατίας, με την κατάργηση της ιεραρχίας στα υπουργεία».
Την αλλαγή αυτή, που προμήνυε -κατά τον Ανδρόπουλο- την καταστροφή της χώρας από λάθος επιλογές στο οικονομικό επιτελείο, φρόντισε πολύ αργότερα να κουβεντιάσει ο ίδιος με τον Ανδρέα Παπανδρέου, για τον οποίο δηλώνει με σαφήνεια ότι δεν εκτιμούσε ως πολιτικό.
Η αφορμή δόθηκε από ένα απρόσμενο τηλεφώνημα που δέχτηκε το 1989 από τον τότε πρωθυπουργό, από το Ωνάσειο! «Είχε μάθει ότι νοίκιαζα μια βίλα στην Εκάλη, την οποία προόριζα για την κόρη μου, και μου ζήτησε να τη νοικιάσει για να μείνει με τη Δήμητρα Λιάνη».
Παρά τους ενδοιασμούς, ο συγγραφέας δέχτηκε να παραχωρήσει το σπίτι και αυτή η συναλλαγή έγινε η αφορμή για να δειπνήσουν ένα βράδυ μαζί. Ο Ανδρόπουλος είχε προχωρήσει στο μεταξύ στον δεύτερο γάμο του, μετά τον θάνατο της πρώτης συζύγου του, με τη γραμματέα του Μαρία Μιχαήλ.
Η συζήτηση μοιραία έφτασε στα πολιτικά, με την επισήμανση του εργολάβου ότι η πορεία της οικονομίας είναι μη αναστρέψιμη.
Ο Παπανδρέου, μάλλον αιφνιδιασμένος, δικαιολογήθηκε ότι δεν έχει τους κατάλληλους ανθρώπους, για να εισπράξει την αποστομωτική απάντηση του Ανδρόπουλου: «Του είπα ότι άνθρωποι υπήρχαν και ότι αν, αντί για τους διάφορους “τσάρους της οικονομίας” που διόριζε, τοποθετούσε τον Γεράσιμο Βασιλόπουλο της ΑΒ στο υπουργείο Οικονομικών, θα είχε καλύτερα αποτελέσματα».
Με τον Ανδρέα Παπανδρέου ο Γιάννης Ανδρόπουλος δεν ξανασυναντήθηκε. «Μόλις εγκαταστάθηκε στο Μέγαρο Μαξίμου ένας από τους πρώτους ανθρώπους που επικοινώνησε ήμουν εγώ. Μου έδωσε το προσωπικό του τηλέφωνο. Ποτέ δεν το χρησιμοποίησα», σημειώνει ο συγγραφέας.
Η διαμάχη με τον Καρπίδα
Ο Γιάννης Ανδρόπουλος περιγράφει με κάθε λεπτομέρεια την πορεία της ζωής του και ξαναζεί στιγμές και γεγονότα χάρη σε ένα ημερολόγιο.
Κάθε βράδυ μετά τη δουλειά, στο σπίτι ή στο ξενοδοχείο, σε όποια γωνιά της Γης και αν βρισκόταν, δεν κοιμόταν εάν δεν σημείωνε τα συμβάντα εκείνης της ημέρας. Ισως γι’ αυτό, παρά τον υποκειμενισμό και την πικρία που μπορεί να κρύβουν τα γεγονότα, αποκτούν ιδιαίτερη βαρύτητα οι αναφορές για τον στενό του συνεταίρο και κουμπάρο Κωνσταντίνο Καρπίδα.
Είναι η πρώτη φορά που μέσα απ’ αυτό το βιβλίο που επιμελήθηκε ο κ. Αμβρόσιος Καρατζάς, οικονομολόγος και εκ των στενότερων συνεργατών του στην Ελλάδα και το εξωτερικό, αποκαλύπτεται η θυελλώδης σχέση τους, η οποία έγινε και η κυριότερη αιτία για να αποχωρήσει από την εταιρεία στις αρχές του ’90, με αποτέλεσμα σήμερα να ελέγχει ένα μικρό ποσοστό μετοχών της.
Ο συγγραφέας αφήνει πολλές αιχμές κατά του Καρπίδα και της Αγγλίδας συζύγου του σε πολλά κεφάλαια του βιβλίου του, ενώ δεν αποσιωπά το μεγάλο πάθος του για τον ιππόδρομο.
Περιγράφει, όμως, με κάθε λεπτομέρεια την αρχή του τέλους, αφιερώνοντας ένα ειδικό κεφάλαιο στον πρώην συνεταίρο του, που καταρρίπτει πλήρως τον μύθο της συμπαγούς ομάδας των μετόχων της Αρχιρόδον.
«Μαζί με την Πολίν (σ.σ.: η τρίτη Αγγλίδα σύζυγος του Καρπίδα – συνολικά έκανε τέσσερις γάμους) είχαν φτιάξει μια αυλή που εξυπηρετούσε τα δικά τους συμφέροντα. Αλίμονο σε εκείνον που αρνιόταν να υπακούσει…
Κάπως έτσι βρέθηκε άνθρωπός μας στη φυλακή στη Λιβύη, επειδή ο Καρπίδας αρνιόταν να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις της εταιρείας, τις οποίες όμως ο άλλος είχε υπογράψει.
Εγώ έβλεπα κάθε Παρασκευή τα κομμένα χέρια των ανθρώπων που εκτίθεντο στην κεντρική πλατεία!
Κομμένα χέρια ανθρώπων που είχαν κλέψει και είχαν τιμωρηθεί σύμφωνα με τον ισλαμικό νόμο…
Εύκολα θα μπορούσε να βρεθεί εκεί και το χέρι κάποιου δικού μας. Πάλευα με τον Καρπίδα για να είμαστε νόμιμοι. Ο ίδιος δεν το θεωρούσε απαραίτητο».
Ο Καρπίδας έχει αρχίσει (με βάση τις αφηγήσεις) να περιορίζει τον ρόλο του Ανδρόπουλου στην εταιρεία, να μην υπολογίζει τις εισηγήσεις του, εξωθώντας τον σε παραίτηση.
Το επώδυνο διαζύγιο ήρθε ως φυσικό επακόλουθο και, παρά τις προφορικές συμφωνίες ο συγγραφέας να λάβει μετοχές συνδεδεμένων ελληνικών εταιρειών και να αποχωρήσει, όπως αναφέρει στο βιβλίο του ο κ. Ανδρόπουλος, τίποτα δεν τηρήθηκε.
Ο ίδιος στράφηκε σε άλλες αγορές στην Ελλάδα και την Αμερική και δραστηριοποιήθηκε στον τομέα των ακινήτων.
Στο μεταξύ, όμως, ο δρόμος για την Αρχιρόδον είχε αρχίσει να είναι κατηφορικός.
Παραμονές Πρωτοχρονιάς του 1988, ο Καρπίδας καλεί τον πρώην συνεταίρο του στο δώμα της ΑΡΚΑΤ στην οδό Μεσογείων.
«Ηταν σε άθλια ψυχολογική κατάσταση και αμέσως μου είπε ότι η Αρχιρόδον έχει πέσει έξω, έχει πτωχεύσει. Σε παρακαλώ, μου είπε, γύρνα πίσω, κοίταξε να τη σώσεις και πάρε ό,τι θες».
Η ανταμοιβή που του πρότεινε ήταν το 15% της εταιρείας – μετοχές που είχε αφήσει σε χρηματοκιβώτιο της Αρχιρόδον στη Γενεύη.
Ο Γιάννης Ανδρόπουλος -συναισθηματικά δεμένος- επιστρέφει στην εταιρεία που είναι γεμάτη χρέη.
Κλείνει τις τρύπες στην Αιθιοπία και την Υεμένη, αποκαθιστά την ομαλότητα στα έργα της Αιγύπτου και πουλά τις δραστηριότητες στην Αμερική στην ιαπωνική Fuller.
Η εταιρεία ξαναστέκεται στα πόδια της, όταν ο Καρπίδας ανακοινώνει στην Τζέντα ότι «ο Ανδρόπουλος δεν χρειάζεται πια».
Ο συγγραφέας, όπως ο ίδιος περιγράφει, απογοητευμένος και βαριά πικραμένος, ζητά να του παραχωρηθεί το συμφωνημένο ποσοστό του 15% της εταιρείας και να φύγει σαν κύριος.
Αντ’ αυτού, όμως, τον περιμένει άλλη μία έκπληξη.
Το 15% είχε γίνει πραξικοπηματικά 5%, το οποίο μέσω αύξησης μετοχικού κεφαλαίου είχε υποχωρήσει στο 3%.
Ετσι σφραγίστηκε η μεγάλη πορεία του Γιάννη Ανδρόπουλου στην Αρχιρόδον και, σύμφωνα με τον συγγραφέα, δεν αποκαταστάθηκε ποτέ.
